رگ؛ لوله‌های انتقال خون

رگ‌ها: بزرگراه‌های شگفت‌انگیز بدن

رگ‌ها چیستند و چه می‌کنند؟

رگ‌ها لوله‌هایی هستند که خون را به تمام نقاط بدن می‌برند و بازمی‌گردانند. اگر بدن را یک شهر بزرگ تصور کنید، رگ‌ها مانند خیابان‌ها و بزرگراه‌هایی هستند که ماشین‌های حامل مواد ضروری (خون) در آن‌ها تردد می‌کنند. این مواد شامل اکسیژن برای تنفس سلول‌ها، مواد مغذی برای انرژی، هورمونها برای کنترل بدن و حتی سلول‌های دفاعی برای مبارزه با بیماری‌ها هستند.

قلب، پمپ قدرتمند این سیستم، خون را به داخل رگ‌ها می‌فرستد. رگ‌ها این خون را حمل می‌کنند تا مأموریت خود را انجام دهند و سپس دوباره خون را به قلب برمی‌گردانند. این سفر هیجان‌انگیز، گردش خون نام دارد.

انواع مختلف رگ‌های خونی

همه رگ‌ها یکسان ساخته نشده‌اند. آن‌ها بر اساس کاری که انجام می‌دهند و مسیری که در آن حرکت می‌کنند، به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند.

سفر یک سلول خون: از قلب به سلول‌ها و بازگشت

حالا بیایید مسیر یک سلول قرمز خون را دنبال کنیم. این سفر دو حلقه اصلی دارد: گردش خون عمومی (بدنی) و گردش خون ریوی (ششی).

گردش خون عمومی: سلول خونی ما از بطن چپ قلب خارج می‌شود و وارد بزرگ‌ترین سرخرگ بدن، یعنی آئورت^۶ می‌شود. سپس از سرخرگ‌های کوچک‌تر عبور می‌کند تا به مویرگها در نوک انگشت پایتان برسد. در اینجا، اکسیژن را رها کرده و دی‌اکسیدکربن را از سلول‌های پا دریافت می‌کند. حالا که اکسیژن خود را از دست داده، وارد سیاهرگها می‌شود. سیاهرگ‌های کوچک به سیاهرگ‌های بزرگ‌تر می‌پیوندند و در نهایت از طریق بزرگ‌ترین سیاهرگ (ورید اجوف فوقانی و تحتانی^۷)، به دهلیز راست قلب بازمی‌گردد.

گردش خون ریوی: خون بدون اکسیژن که اکنون در دهلیز راست است، به بطن راست می‌رود. سپس از قلب خارج شده و از طریق سرخرگ ششی^۸ به سمت ریه‌ها فرستاده می‌شود. در مویرگ‌های ریه، دی‌اکسیدکربن را رها کرده و اکسیژن تازه دریافت می‌کند. حالا این خون اکسیژن‌دار از طریق سیاهرگ‌های ششی^۹ به دهلیز چپ قلب بازمی‌گردد و دوباره آماده است تا سفر خود را در گردش خون عمومی آغاز کند. این چرخه تا پایان عمر ادامه دارد!

فشار خون: نیروی محرکه در رگ‌ها

خون برای حرکت در رگ‌ها نیاز به نیرو دارد. این نیرو را فشار خون می‌نامند. فشار خون مانند فشاری است که آب درون یک لوله وارد می‌کند. این فشار عمدتاً توسط انقباض قلب ایجاد می‌شود. فشار خون با دو عدد اندازه‌گیری می‌شود:

• فشار سیستولی^۱۰: عدد بزرگ‌تر که نشان‌دهنده‌ی فشار در رگ‌ها در لحظه‌ای است که قلب منقبض می‌شود و خون را به بیرون می‌فرستد.
• فشار دیاستولی^۱۱: عدد کوچک‌تر که نشان‌دهنده‌ی فشار در رگ‌ها در لحظه‌ای است که قلب استراحت می‌کند و بین دو ضربان پر می‌شود.

فشار خون طبیعی برای یک نوجوان حدود 80/120 میلی‌متر جیوه است. واحد اندازه‌گیری فشار خون، میلی‌متر جیوه (mmHg) است. فشار خون بالا می‌تواند به دیواره‌ی رگ‌ها آسیب برساند.

چگونه رگ‌های خود را سالم نگه داریم؟

حفظ سلامت رگ‌ها برای سلامت کل بدن ضروری است. یک سبک زندگی سالم می‌تواند از مشکلاتی مانند تصلب شرایین^۱۲ (سخت شدن و تنگ شدن رگ‌ها) جلوگیری کند.

رژیم غذایی سالم: خوردن میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و کاهش مصرف غذاهای چرب، شور و شیرین. این کار مانع از رسوب چربی در دیواره‌ی رگ‌ها می‌شود.

فعالیت بدنی منظم: ورزش کردن قلب را قوی می‌کند و به گردش خون بهتر کمک می‌کند. حداقل 30 دقیقه فعالیت در روز مانند دوچرخه‌سواری، شنا یا پیاده‌روی سریع توصیه می‌شود.

پرهیز از سیگار: مواد شیمیایی موجود در دخانیات به دیواره‌ی رگ‌ها آسیب مستقیم می‌زنند و آن‌ها را تنگ می‌کنند.

کنترل وزن: وزن مناسب فشار اضافی را از روی قلب و سیستم گردش خون برمی‌دارد.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ رگ‌های خونی (Blood Vessels)
^۲ سرخرگ (Artery)
^۳ سیاهرگ (Vein)
^۴ مویرگ (Capillary)
^۵ گردش خون (Blood Circulation)
^۶ آئورت (Aorta)
^۷ ورید اجوف فوقانی و تحتانی (Superior & Inferior Vena Cava)
^۸ سرخرگ ششی (Pulmonary Artery)
^۹ سیاهرگ‌های ششی (Pulmonary Veins)
^۱۰ فشار سیستولی (Systolic Pressure)
^۱۱ فشار دیاستولی (Diastolic Pressure)
^۱۲ تصلب شرایین (Atherosclerosis)