پیلور؛ بنداره بین معده و دوازدهه

پیلور (Pylorus): نگهبان ورودی روده کوچک

پیلور کجاست و چه شکلی است؟

معده انسان را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد. پیلور در واقع انتهایی‌ترین بخش معده است. برای درک بهتر، تصور کنید معده شما یک عدد لوبیا است. قسمت گشاد و گرد آن که در سمت چپ بدن قرار دارد فوندوس نام دارد. بخش اصلی و بزرگ میانی معده تنه است و بخش باریک‌تر و قیفی‌شکل که به سمت راست بدن می‌رود و به روده کوچک متصل می‌شود، پیلور نامیده می‌شود. خود پیلور نیز به دو قسمت تقسیم می‌شود:

• غار پیلوریک (Antrum): یک محفظهٔ قیفی شکل و پهن‌تر که غذا قبل از عبور در آن جمع می‌شود و توسط معده به خوبی له و مخلوط می‌شود.
• کانال پیلوریک (Canal): یک مجرای باریک‌تر که در انتها قرار دارد و مستقیماً به دوازدهه متصل می‌شود.

درست در نقطه اتصال کانال پیلوریک به دوازدهه، یک حلقه ضخیم و قوی از عضلات صاف وجود دارد که اسفنکتر پیلوریک¹ نام دارد. این اسفنکتر در واقع همان "دروازه" اصلی است که با انقباض و انبساط خود، عبور غذا را کنترل می‌کند.

وظیفه پیلور: یک دروازه‌بان بسیار دقیق

عملکرد اصلی پیلور بسیار شبیه به یک دروازه‌بان یا یک صافی هوشمند است. این کار برای محافظت از روده کوچک انجام می‌شود. روده کوچک برای هضم نهایی و جذب مواد غذایی طراحی شده است، نه برای هضم اولیه‌ای که در معده انجام می‌شود. اگر مقدار زیادی غذای هضم‌نشده یا اسید معده قوی یک‌باره به روده کوچک ریخته شود، به آن آسیب می‌زند و باعث درد و ناراحتی می‌شود.

پس پیلور چه می‌کند؟

1. له کردن و مخلوط کردن: در غار پیلوریک، عضلات دیواره معده با انقباضات قوی، غذا را بیشتر له و با شیره معده مخلوط می‌کنند تا به حالت خمیری غلیظی به نام کیموس² تبدیل شود.
2. عبور تدریجی: اسفنکتر پیلوریک به صورت ریتمیک و منقبض می‌شود و باز می‌شود. در هر بار باز شدن، فقط مقدار بسیار کمی کیموس (حدود ۳ میلی‌لیتر، یعنی کمتر از یک قاشق چای‌خوری) از معده خارج و به دوازدهه فرستاده می‌شود.
3. جلوگیری از بازگشت: این اسفنکتر همچنین مانند یک دریچه یک‌طرفه عمل می‌کند و مانع از بازگشت محتوای روده کوچک (که حالا قلیایی است) به داخل معده (که محیطی اسیدی دارد) می‌شود.

بدن چگونه کار پیلور را کنترل می‌کند؟

کنترل این دروازه بسیار هوشمندانه و توسط سیگنال‌های عصبی و هورمونی از خود معده و دوازدهه انجام می‌شود. این سیگنال‌ها به اسفنکتر پیلوریک دستور می‌دهند که چه زمانی منقبض (بسته) شود و چه زمانی شل (باز) شود.

اگر پیلور درست کار نکند چه می‌شود؟

مشکلات مربوط به پیلور می‌تواند باعث ناراحتی‌های زیادی شود. دو مورد مهم عبارتند از:

تنگی پیلور (Pyloric Stenosis): این یک مشکل نسبتاً شایع در نوزادان پسر (معمولاً بین ۳ تا ۶ هفتگی) است. در این حالت، عضلات اسفنکتر پیلوریک به طور غیرعادی ضخیم و بزرگ می‌شوند و مجرای خروجی را به شدت تنگ می‌کنند. در نتیجه، شیر نمی‌تواند به راحتی از معده عبور کند. نوزاد مبتلا بلافاصله بعد از شیر خوردن، آن را با شدت به بیرون پرتاب می‌کند (استفراغ جهنده). این وضعیت با یک عمل جراحی کوچک و ساده درمان می‌شود.

زخم پپتیک (Peptic Ulcer): گاهی اوقات زخم‌هایی در مخاط معده یا دوازدهه ایجاد می‌شوند. اگر این زخم در نزدیکی پیلور باشد، می‌تواند با ایجاد التهاب و scarring (بافت جوشگاه)، باعث تنگی و انسداد نسبی شود. این امر تخلیه معده را با مشکل مواجه می‌کند و منجر به احساس پری، درد و استفراغ می‌شود.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹اسفنکتر پیلوریک (Pyloric Sphincter): یک حلقه ماهیچه‌ای قوی که دهانه خروجی معده به دوازدهه را کنترل می‌کند.
²کیموس (Chyme): مایع غلیظ و نیمه‌هضم شده‌ای که از مخلوط شدن غذا با شیره معده در معده به وجود می‌آید.
³سکرتین (Secretin): هورمونی که از دوازدهه ترشح می‌شود و با کاهش ترشح اسید معده و کند کردن تخلیه آن، از روده محافظت می‌کند.
⁴گاسترین (Gastrin): هورمونی که عمدتاً توسط معده ترشح می‌شود و ترشح اسید معده را تحریک و حرکت معده را افزایش می‌دهد.