رباط‌ها: نوارهای محکم برای اتصال و پایداری مفصل‌ها
رباط چیست و از چه ساخته شده است؟
رباط‌ها[1] نوارهای محکمی از بافت همبند هستند که استخوان را به استخوان دیگر در یک مفصل متصل می‌کنند. برخلاف تاندون‌ها که عضله را به استخوان وصل می‌کنند، کار اصلی رباط‌ها ایجاد پایداری و جلوگیری از حرکت‌های غیرطبیعی در مفاصل است. این ساختارها عمدتاً از پروتئینی به نام کلاژن[2] ساخته شده‌اند که به آن‌ها استحکام و خاصیت کشسانی محدودی می‌دهد. رباط‌ها مانند نوارهای لاستیکی بسیار محکمی هستند که می‌توانند کمی کش بیایند اما اگر خیلی کشیده شوند، پاره می‌شوند.
انواع رباط‌ها در بدن انسان
رباط‌ها در سرتاسر بدن یافت می‌شوند و بسته به محل و عملکردشان انواع مختلفی دارند. در جدول زیر برخی از مهم‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
| نام رباط | محل قرارگیری | عملکرد اصلی |
|---|---|---|
| رباط صلیبی قدامی (ACL)[3] | مفصل زانو | جلوگیری از حرکت رو به جلو استخوان ساق پا نسبت به ران |
| رباط صلیبی خلفی (PCL)[4] | مفصل زانو | جلوگیری از حرکت رو به عقب استخوان ساق پا نسبت به ران |
| رباط طرفی داخلی (MCL)[5] | سمت داخلی زانو | پایداری طرف داخلی زانو |
| رباط کپسولی قدامی | مفصل شانه | پایداری جلوی مفصل شانه |
رباط‌ها چگونه به حرکت و پایداری کمک می‌کنند؟
عملکرد رباط‌ها را می‌توان به طناب‌های محکمی تشبیه کرد که دو تیر چوبی (استخوان‌ها) را در یک سازه به هم متصل می‌کنند. این اتصال به سازه اجازه می‌دهد تا در جهت‌های مشخصی حرکت کند اما از فروپاشی آن جلوگیری می‌نماید. برای مثال، رباط‌های صلیبی در زانو مانند یک تسمهٔ ضربدری عمل می‌کنند که مانع از لغزش استخوان‌های ران و ساق پا به جلو و عقب نسبت به هم می‌شوند. این مکانیسم به ما اجازه می‌دهد تا به راحتی بدویم، بپریم و جهت حرکت خود را تغییر دهیم بدون اینکه زانوهایمان از جای خود خارج شوند.
آسیب‌های رایج رباط‌ها و دلایل آن
شایع‌ترین آسیب رباط‌ها، کشیدگی[6] یا پارگی است که اغلب به آن رگ به رگ شدن[7] می‌گویند. این آسیب‌ها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که یک نیروی ناگهانی و شدیدتر از حد تحمل رباط به مفصل وارد شود و آن را مجبور به حرکتی خارج از دامنهٔ طبیعی خود کند. یک چرخش ناگهانی در حین ورزش، زمین خوردن یا برخورد مستقیم از دلایل شایع این آسیب‌ها هستند. پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از معروف‌ترین این آسیب‌ها در بین ورزشکاران است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر، این یک اشتباه رایج است. رباط استخوان را به استخوان متصل می‌کند و برای پایداری مفصل است. تاندون عضله را به استخوان متصل می‌کند و نیروی عضله را به استخوان منتقل می‌کند تا حرکت ایجاد شود.
رباط‌ها خون‌رسانی ضعیفی دارند، بنابراین روند ترمیم در آن‌ها کند و اغلب ناکامل است. پارگی‌های خفیف ممکن است با استراحت و فیزیوتراپی بهبود یابند، اما پارگی‌های کامل اغلب نیاز به جراحی دارند.
تقویت عضلات اطراف مفاصل، گرم کردن صحیح قبل از ورزش، استفاده از تکنیک‌های درست در حین فعالیت‌های ورزشی و پرهیز از حرکات ناگهانی و پرخطر می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌های رباطی جلوگیری کند.
پاورقی
[1] رباط (Ligament): نوارهای محکمی از بافت فیبری که استخوان‌ها را در مفاصل به هم متصل می‌کنند.
[2] کلاژن (Collagen): پروتئینی اصلی در بافت همبند که به ساختارها استحکام می‌بخشد.
[3] ACL: Anterior Cruciate Ligament.
[4] PCL: Posterior Cruciate Ligament.
[5] MCL: Medial Collateral Ligament.
[6] کشیدگی (Sprain): آسیب به رباط‌ها.
[7] رگ به رگ شدن: اصطلاح عامیانه برای کشیدگی و پارگی رباط‌ها.