جزوه آموزشی ادبیات فارسی هفتم | اقسام فعل ماضی

1398/02/28

دوره اول متوسطه هفتم فارسی

توضیحات

با توجه به اینکه فعل در زمانهای گذشته در شکل و صورتهای مختلف رخ می دهد ، فعل های ماضی انواع مختلفی می گیرد که با هم می خوانیم:
الف): ماضی ساده : این ماضی به طور ساده نشان می دهد که کاری در زمان گذشته ی دور یا نزدیک رخ داده و پایان یافته است.
ساخنمان این ماضی بسیار ساده است بن ماضی فعل + شناسه
مثال : من به دوستم نامه نوشتم.
این ماضی چنین صرف می شود:
نوشتم – نوشتی – نوشت نوشتیم – نوشتید – نوشتند
ب ) : ماضی استمراری :
استمرار در لغت یعنی ادامه داشتن ؛
اگر در زمان گذشته کاری را به طور مرتب انجام دهیم ویا چند بار کاری را تکرار کنیم ، برای بیان ان از ماضی استمراری استفاده می کنیم. مثال:
من به کتابخانه می رفتم.
فعل "می رفتم " نشان می دهد که عمل رفتن در گذشته چند بار تکرار شده و یا مدتی ادامه داشته است.
مورد استفاده دیگر ماضی استمراری ، زمانی است که دو کار همزمان در زمان گذشته اتفاق افتاده باشد. مثال :
من به مدرسه می رفتم که باران بارید.
ساختمان این فعل چنین است : می + ماضی ساده
اگر به ماضی ساده ، می اضافه کنیم ،ماضی استمراری به دست می اید. و چنین صرف می شود :
می رفتم، می رفتی ، می رفت می رفتیم ، می رفتید ، می رفتند
ج): ماضی بعید : واژه بعید در لغت یعنی : دور . و به فعلی گفته گفته می شود که در زمان گذشته دورتر ( نسبت به زمان حال ) انجام گیرد.
ساختمان فعل: بن ماضی +ه + فعل بود +شناسه
فرض کنید الان ساعت 10 صبح باشد .( زمان حال ) ؛
شما ساعت 8 به مدرسه رفتید و زنگ مدرسه ساعت7 صبح زده می شود. . فاصله زمانی کدامیک از شما به زمان حال دورتر است ؟ بله . ساعت 7 دورتر است . بنابر این . می گوییم وقتی من به مدرسه رسیدم ، زنگ خورده بود. یا
زنگ خورده بود که من به مدرسه رسیدم.
فعل خورده بود ؛ ماضی بعید است و چنین صرف می شود :
خورده بودم ، خورده بودی ، خورده بود خورده بودیم ، خورده بودید ، خورده بودند
ساختمان ماضی بعید چنین است :
د ) ماضی نقلی: از اسمش پیداست . فعل را از زمان گذشته به زمان حال منتقل می کند. به این صورت :
فرض کنید برادرتان از خانه خارج شده . از شما می پرسند " محمود کجاست ؟ می گویید : به خیابان رفته است .
این فعل این مفهوم را می رساند که قبلا به خیابان رفته ولی تا الان که زمان حال است ، بر نگشته .
می بینیم که فعل در زمان گذشته رخ داده اما تا زمان حال باقی است .
گاهی اوقات ؛ خود فعل ( کار ) پایان یافته اما اثر و نتیجه ان تا زمان حال باقی است .
مثال : کسی به شما می گوید : بیا غذا بخور. و شما می گویید : من غذا خورده ام .
با این جمله نشان می دهید که قبلا غذا خورده اید اما اثر یا نتیجه ان که سیری است در شما وجود دارد .
در تعریف ماضی نقلی می گوییم : فعلی است که نشان می دهد کار در زمان گذشته رخ داده و اثر یا نتیجه ان تا زمان حال باقی است .
ساختمان ان چنین است :
بن ماضی + ه + ام ، ای ، است ، ایم ، اید ، اند
وچنین صرف می شود :
رفته ام ، رفته ای ، رفته است رفته ایم ، رفته اید ، رفته اند
نکته : توجه کنید که ساختمان این فعل ترکیبی از زمان گذشته و حال است و در اصل چنین بوده :
رفته استم ، رفته استی ، رفته است رفته استیم ، رفته استید ، رفته استند
برای بیان راحت و سریع تر ، (ست) از ان حذف شده و (الف) باقی مانده.
ه ) ماضی التزامی:
التزام یعنی همراه بودن ، وابسته بودن.
به فعلی گفته می شود که وقوع ان حتمی نیست و به چیزی بستگی دارد که فعل رخ بدهد.
گاهی انجام فعل با شرط همراه است : اگر پدرم امده باشد، به سفر می رویم.
گاهی با شک وتردید همراه است : شاید دوستم دیروز از سفر برگشته باشد.
گاهی با ارزو همراه است : ای کاش پدرم از سفر برگشته باشد.
گاهی با الزام همراه است : پدرم باید از سفر برگشته باشد.
ساختمان ان چنین است : بن ماضی +ه + باش + شناسه
و چنین صرف می شود :
امده باشم ، امده باشی ، امده باشد امده باشیم ، امده باشید ، امده باشند
و) ماضی مستمر (ملموس) :
دو کار همزمان در زمان گذشته رخ داده باشد. این فعل از دو بن ماضی و دو شناسه تشکیل شده است . مثال :
داشتم می رفتم که دوستم امد. ساختمان این فعل چنین است :
بن ماضی داشت + شناسه + ماضی استمراری فعل اصلی
و چنین صرف می شود :
داشتم می رفتم ، داشتی می رفتی ، داشت می رفت
داشتیم می رفتیم ، داشتید می رفتید ، داشتند می رفتند.
نکته :
به فعلهای بود ، باش ، است ، داشت ؛ که در ساختمان فعلهای ماضی بعید ، ماضی التزامی ، ماضی نقلی ، ماضی مستمر به کار می روند ، افعال کمکی ( معین ) می گویند. به این دلیل که این فعلها فقط به ساختمان فعل کمک می کنند و در جمله مفهوم انجام کار را نمی رسانند.

سرفصل های کتاب

ارسال شده توسط این معلم:

ستایش: یاد تو

فصل 1: زیبایی آفرینش

درس 1: زنگ آفرینش

درس 2: چشمۀ معرفت

فصل 2: شکفتن

درس 3: نسل آینده ساز

درس 4: با بهاری که می‌رسد از راه، زیبایی شکفتن

فصل آزاد: ادبیات بومی (1)

درس 5: درس آزاد

فصل 3: سَبکِ زندگی