به نام خداوند جان آفرین

حکیم سخن در زبان آفرین

به نام خدایی که انسان را آفرید و به او سخن گفتن را آموخت.
تلمیح به سوره مبارکه رحمن آیه 3 و 4 «بیافرید انسان را، بیاموخت به او سخن گفتن»

خداوند بخشندهٔ دستگیر

کریم خطا بخش پوزش پذیر

خداوندی که به تمام آفریده‌های خود نعمتی بخشیده است، بخشنده‌ای که اشتباه و پوزش بندگان را می‌پذیرد.

پرستارِ امرش همه چیز و کَس

بنی آدم و مرغ و مور و مگس

فرمانبردار و مطیع حکم او همه کس و همه چیز هستند، انسان‌ها، پرندگان، مورچه‌ها و مگس‌ها.
تلمیح به آیه 83 سوره‌ی آل عمران: «هر که در آسمان و زمین است خواه ناخواه مطیع فرمان خداست.

یکی را به سر، برنهد تاجِ بخت

یکی را به خاک اندر آرد ز تخت

خدا به هر کس که بخواهد ارزش و پادشاهی می‌بخشد و هر کس را که بخواهد از تخت پادشاهی به زیر می‌کشد.
تلمیح به آیه 36 سوره‌ی مبارکه آل عمران: «تو به هر کس که بخواهی ملک و پادشاهی می‌بخشی و از هر کس بخواهی آن را باز می‌گیری.»

گُلستان کُند آتشی بر خلیل

گروهی بر آتش بَرَد ز آب نیل

یعنی آتش نمرود را بر ابراهیم خلیل (ع) گلستان می‌کند و فرعونیان را در آب نیل غرق می‌سازد و به دوزخ می‌برد.
تلمیح به قرآن: «خطاب کردیم ای آتش برای ابراهیم سرد و سالم باش» و همچنین تلمیح به آیه 103 سوره اسری: «ما از فرعونیان انتقام کشیدیم و آن را در دریا غرق کردیم.»

به درگاهِ لطف و بزرگیش بر

بزرگان نهاده بزرگی ز سر

بزرگان در برابر خداوند، بزرگیشان را از یاد می‌برند و فروتنی اختیار می‌کنند.

جهان مُتِّفق بر الهیتش

فرومانده از کُنهِ ماهیتش

جهانیان در اقرار به خدایی او همفکر و هم داستانند اما از شناخت حقیقت ذات خداوند عاجر هستند.
تلمیح به آیه 1 سوره مبارکه‌ی تغابن: «هرچه در آسمانها و زمین است همه (به زبان فطرت) به تسبیح و نیایش خدا مشغول هستند.»

بشر، ماورای جلالش نیافت

بَصَر، مُنتهای جمالش نیافت

انسان آن سوی عظمت خداوند را ندید چشم‌ها پایان زیبایی خدا را ندید.

تأمل در آیینهٔ دل کنی

صفایی به تدریج، حاصل کنی

اگر در دل که مانند آیینه است اندیشه کنی و آن را از آلودگی‌ها دور نمایی مظهر تجلی نور حقیقت می شود.

مُحال است سعدی که راهِ صفا

توان رفت جز بر پی مصطفی

سعدی، راه پاکی و صفا بدون پیروی از حضرت رسول غیر ممکن است.

بوستان، سعدی

واژه نامه

الهیت: خدایی
بخت: بهره، قسمت، اقبال
بَصَر: بینایی، بینش، چشم
بنی‌آدم: فرزندان آدم (ع)، انسان
پرستار: فرمانبردار، مطیع (در بیت 3 ستایش)
پوزش پذیر: پذیرندهٔ پوزش
جمال: زیبایی، نیکویی
دستگیر: یاریگر، مددکار
صفا: پاکی، پاک دلی، پاکیزگی، خُلوص
کُنه: پایان و حقیقت چیزی، ذات
ماورای: پشت سر، آن سوی، در پی، آنچه در پشت چیزی باشد.ماورا: پشت سر، آن سوی، در پی، آنچه در پشت چیزی باشد.
ماهیت: حقیقت، ذات، چیستی
متّفق: هم‌فکر، هم‌رای، هم‌داستان
مُحال: ناشدنی، غیرممکن
مُنتها (مُنتهی): به پایان رساننده، آخِر

اعلام

خلیل: از پیامبران الهی است که مردم را به خدای یگانه دعوت کرد و خانهٔ کعبه را به دست خویش ساخت. وی به فرمان نمرود به آتش افکنده شد ولی آتش به امر الهی بر او سرد شد و وی سالم ماند.خلیل (حضرت ابراهیم): از پیامبران الهی است که مردم را به خدای یگانه دعوت کرد و خانهٔ کعبه را به دست خویش ساخت. وی به فرمان نمرود به آتش افکنده شد ولی آتش به امر الهی بر او سرد شد و وی سالم ماند.

سعدی: (درگذشت حدود 691 ه.ق) از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان ایران است. آموزش‌های مقدماتی را در زادگاه خود شیراز فراگرفت. برای اتمام تحصیلات به بغداد -از مراکز بزرگ علمی عصر خود- رفت. پس از 35 سال به شیراز برگشت. بوستان به شعر و گلستان به نثر همراه با شعر و دیوان اشعار از او بر جای مانده است. مجموعهٔ این آثار «کلیات سعدی» نامیده می‌شود.شیخ مصلح الدّین سعدی: (درگذشت حدود 691 ه.ق) از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان ایران است. آموزش‌های مقدماتی را در زادگاه خود شیراز فراگرفت. برای اتمام تحصیلات به بغداد -از مراکز بزرگ علمی عصر خود- رفت. پس از 35 سال به شیراز برگشت. بوستان به شعر و گلستان به نثر همراه با شعر و دیوان اشعار از او بر جای مانده است. مجموعهٔ این آثار «کلیات سعدی» نامیده می‌شود.

بوستان سعدی: منظومهٔ مثنوی سعدی شیرازی است. این منظومه به ده باب تقسیم شده است. بوستان سعدی منظومه‌ای است اخلاقی و اجتماعی و عرفانی. این کتاب تاکنون به زبان‌های مختلف از جمله لاتینی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و ترکی ترجمه شده است.