درسنامه آموزشی تفکر و سبک زندگی کلاس هشتم با پاسخ فعالیت 3: پروژه
طرح سؤال پژوهشی
گفتوگو کنید (صفحهی 17 کتاب درسی)
1- در گروه خود مشخّص کنید که پاسخ کدامیک از پرسشهای زیر با روش مراجعه به منابع مکتوب به دست میآید؟ کنار آن علامت بزنید.
ردیف | پرسش | مراجعه به منابع مکتوب |
1 | در چه تاریخی منابع گازی پارس جنوبی کشف شدهاند؟ | |
2 | دوستان شما به چه مشاغلی علاقه دارند؟ | |
3 | چه مناطقی از ایران برای توسعهی کشت زیتون مناسب است؟ | |
4 | در شعاع 1000 متری خانهی شما، چه نوع گیاهانی وجود دارند؟ | |
5 | سیر تحول فرش دست بافت ایران چگونه است؟ | |
6 | کدامیک از افراد فامیل شما به شعر و ادب فارسی علاقه دارند؟ | |
7 | نوجوانان در دوران بلوغ از نظر جسمی و ذهنی چه تغییراتی میکنند؟ | |
8 | دانشمندان ایرانی در زمینهی یاختههای بنیادی چه پیشرفتهایی کردهاند؟ | |
9 | اگر یک توپ پلاستیکی و یک توپ چرمی را از ارتفاع 10 متری به پایین رها کنیم، چه اتّفاقی میافتد؟ نتایج را با هم مقایسه کنید. | |
10 | نظر همکلاسیهای شما دربارهی واکنش تماشاچیان یک مسابقه فوتبال داخلی، هنگام و پس از مسابقه، چیست؟ |
2- نمایندهی گروه، نتایج کار گروه را دربارهی دو یا سه سؤال با ذکر دلیل به کلاس گزارش دهد.
طرح پرسش پژوهشی (صفحهی 18 کتاب درسی)
در گروه خود، پرسشی طرح کنید که ویژگیهای زیر را داشته باشد. آنرا در محل مشخّص شده بنویسید.
- پاسخ دادن به آن سؤال تنها با مراجعه به منابع مکتوب امکانپذیر باشد.
- به دانستن پاسخ آن علاقهمند باشید.
- سؤال با زبان دقیق، واضح و روشن بیان شده باشد.
- گردآوری اطّلاعات در حدّ توان شما باشد (از لحاظ زمان اجرا، دسترسی به منابع و دانش و اطّلاعات).
- پاسخ آن سؤال در کتابهای درسی نباشد.
- سؤال شما ارزش صرف زمان، انرژی و .... را داشته باشد.
تهیهی طرح پژوهش
پرسش گروه را در کلاس بخوانید و با کمک گروههای دیگر و راهنمایی دبیر آنرا اصلاح کنید.
سه مورد از پرسشهای همکلاسیهای خود را که برای شما جالب بود، بنویسید.
برای انجام پژوهش، به طرح پژوهش نیازمندیم. طرح پژوهش برای پژوهشگران مانند نقشهی راه است و به آنها کمک میکند تا فعّالیتهای خود را بر اساس برنامهای منظم و اندیشیده شده به پیش ببرند. طرح پژوهش از اجزایی تشکیل شده است. مهمترین مواردی که در نوشتن طرح پژوهشی به آن توجّه میکنیم، عبارتاند از:
- عنوان یا پرسش پژوهش چیست؟
- هدف یا اهداف ما از انجام پژوهش چیست؟
- از چه شیوهای برای گردآوری اطّلاعات استفاده میکنیم؟
- برای ثبت اطّلاعات از چه ابزار و وسیلهای استفاده میکنیم؟
عنوان یا پرسش پژوهش: برای نوشتن عنوان پژوهش از یک عبارت خبری یا پرسشی استفاده میکنیم. این عبارت یا پرسش همان موضوعی است که کنجکاوی ما را تحریک کرده است و میخواهیم پاسخ آنرا بیابیم.
مثال:
- بررسی ابعاد رشد و توسعهی فنّاوری هستهای در ایران (عنوان پژوهش بهصورت عبارت)
- رشد و توسعهی فنّاوری هستهای در ایران چگونه است؟ (عنوان پژوهش بهصورت پرسش)
هدف یا اهداف پژوهش: هر پژوهشگری از عنوان پژوهش یا پرسش انتخابی خود، هدفی را دنبال میکند؛ عنوان پژوهش میتواند هدف کلّی پژوهش هم باشد. هدف کلّی میتواند به اهداف جزئیتری تقسیم شود. این کار کمک میکند تا با نقشهی دقیقتر و با اطمینان بیشتر به هدف کلّی برسیم.
بهعنوان مثال، موضوع «بررسی ابعاد رشد و توسعهی فنّاوری هستهای در ایران» میتواند شامل اهدافی به شرح زیر باشد:
- بررسی تاریخچهی پیشرفت فنّاوری هستهای در ایران
- آشنایی با دانشمندان این عرصه
- معرفی شهدای این عرصه
- بررسی کاربردهای فنّاوری هستهای
- شناسایی چالشهای این عرصه (مخالفتهای قدرتهای استکباری و ...)
شیوهی گردآوری اطّلاعات: در این قسمت ما بهعنوان پژوهشگر بهطور دقیق توضیح میدهیم که چگونه اطّلاعات را گردآوری خواهیم کرد؛ از چه نمونهای و با چه ویژگیهایی استفاده میکنیم.
در پروژههای کتاب تفکّر و سبک زندگی پایهی هفتم نمونهی پژوهش شامل افراد و موجودات بود. ولی در کتاب پایهی هشتم نمونهی پژوهش، منابع مکتوب مانند کتاب، مجلّت، مقالات اینترنتی و ... است.
ابزار گردآوری اطّلاعات: هنگام گردآوری اطّلاعات، ما از ابزاری برای ثبت اطّلاعات استفاده میکنیم. بهعنوان مثال، در روش مشاهده، ممکن است از دوربین عکاسی، فیلمبرداری یا فرم ثبت مشاهدات استفاده کنیم. در روش نظرسنجی میتوانیم از پرسشنامه، ضبط صوت یا فرم ثبت مصاحبه استفاده کنیم. بهطور حتم هنگامیکه ما برای گردآوری اطّلاعات به منابع مکتوب (چاپی و الکترونیکی) مراجعه میکنیم، ابزار ما متفاوت و شامل یادداشتها و برگههای تحقیق خواهد بود.
یک برگهی تحقیق بهطور ساده به شکل زیر است.
برای یک پژوهشگر به همان اندازه که استفاده از دانش و روش علمی اهمّیت دارد، رعایت امانت و اخلاق علمی نیز ضروری است. لذا اگر از کتاب، مقاله و… در گزارش پژوهش خود استفاده میکنید، باید با ذکر منبع و ارائهی اطّلاعات دقیق در این زمینه باشد. این اطّلاعات از برگههای تحقیق بهدست میآید؛ مانند: (دانشفر، 1390، ص 20).
پس از توضیحات دبیر محترم، طرح پژوهشی خود را مطابق الگوی زیر بنویسید.
طرح پژوهش (صفحهی 22 کتاب درسی)
عنوان یا پرسش پژوهش:
هدف یا اهدافی که از انجام پژوهش داریم:
شیوهای که برای گردآوری اطّلاعات به کار میبریم:
ابزاری که برای ثبت اطّلاعات استفاده میکنیم:
برنامهریزی برای برای اجرا
- طرح پژوهشی گروه خود را در کلاس بخوانید و با کمک گروه های دیگر و راهنمایی دبیر آن را اصلاح کنید.
- در گروه خود کارهایی را که قرار است انجام دهید، فهرست کنید؛ مانند:
* جاهایی که قرار است مراجعه کنیم.
* منابعی که باید مطالعه کنیم.
* مواد و وسایلی که باید تهیّه کنیم.
* تهیّهی گزارش
و ...
- کارها را بین خود تقسیم کنید و برای انجام آنها زمانی پیشبینی کنید.
ردیف | کارهایی که باید انجام دهیم | نام مسئول انجام کار | تاریخ شروع | تاریخ پایان |
هنگام انجام پژوهش، ساختار گزارش پژوهش را که دبیر محترم به شرح زیر برای شما بیان داشته، رعایت کنید.
ساختار گزارش پژوهش
گام نهایی در انجام پژوهش، تهیّهی گزارش آن است. در این مرحله پژوهشگران، طرح پژوهش و یافتههای آنرا در گزارشی تنظیم و آنرا برای ارائه به دیگران آماده میکنند. تهیّهی یک گزارش خوب دو فایده اساسی دارد؛ فایده اوّل توانمند شدن پژوهشگر در تحلیل اطلّاعات و تنظیم گزارش و فایده دوم سهیم کردن دیگران در یافتههای علمی است. گزارش یک پژوهش بهطور ساده شامل موارد زیر است:
طرح روی جلد (شامل عنوان پژوهش، نام پژوهشگران، دبیر، نام مدرسه، سال انجام پژوهش)
- بسم الله الرحمن الرحیم و فهرست
- عنوان یا پرسش پژوهش
- هدف یا اهداف پژوهش
- شیوهی گردآوری اطّلاعات
- ابزار گردآوری اطّلاعات
- نتایج پژوهش/ پاسخ پرسش پژوهش
- پیشنهادها و سؤالهای جدید
- منابع
دربارهی عنوان و پرسش پژوهش، اهداف پژوهش، شیوهی گردآوری اطّلاعات، ابزار گردآوری اطّلاعات قبلاً توضیح داده شد. این موارد در طرح پژوهش و گزارش پژوهش تقریباً یکساناند و از طرح به گزارش انتقال داده میشوند.
نتایج پژوهش: پس از گردآوری اطّلاعات، یافتهها را بر اساس اهداف پژوهش طبقهبندی میکنیم. موارد تکراری حذف و یافتههای غیرمرتبط کنار گذاشته میشوند. یافتههای باقیمانده در هر طبقه را مرتب میکنیم.
پیشنهادها و سؤالهای جدید: در صورتیکه بر اساس نتایج پژوهش پیشنهادی برای کاربرد آن یا سؤالات جدیدی برای پژوهش بیشتر داشته باشیم، آنها را در این قسمت مینویسیم.
منابع: منظور از منابع، کتابها، گزارشها و مقالاتی است که برای گردآوری اطّلاعات از آنها استفاده میکنیم. پژوهشگران برای نشان دادن اعتبار پژوهش خود و همچنین رعایت امانت، در آخر گزارش خود، مشخصات منابع مورد استفاده را مینویسند. استفاده از نظرات و نوشتههای دیگران بدون نام بردن از صاحب اصلی نظر یا نوشته، سرقت ادبی نامیده میشود. نمونهی رایج سرقت ادبی، رونوشت کردن مطالب از اینترنت، کتابها و مجلات، بدون ذکر منبع است. منبعنویسی علمی شیوههای متفاوتی دارد. در گزارش پژوهش پایهی هشتم از شما انتظار میرود نام خانوادگی و نام نویسنده یا نویسندگان، سال انتشار، عنوان کتاب یا مقاله، محل انتشار و ناشر را بنویسید.
بهعنوان مثال:
1- رحیمی، علیرضا. 1382. ماجراهای مدرسهی ما (مجموعه داستانهای فکری برای کودکان)، تهران: نشر نهج.
2- مجدفر، مرتضی. 1390. بیدپا در کلاس درس، تهران: نشر امرود.