درسنامه آموزشی فصل پنجم ریاضی کلاس پنجم با پاسخ درس 1: عددهای اعشاری
در مسابقههای ورزشی مختلف، دقّت در اندازه گیریها اهمّیت بسیاری دارد. گاهی لازم است اندازهها با واحدهای مشخّص به صورت اعداد اعشاری بیان شوند.
فعالیت (صفحهٔ 88 کتاب درسی)
1- در هر قسمت، نوار واحد را به قسمتهای مساوی تقسیم کردیم. مانند نمونه در جاهای خالی، کسر یا عدد مخلوط مناسب بنویسید.
2- میخواهیم اعداد نوارهای بالا را به صورت اعشاری نمایش دهیم؛ کدام نوار مناسبتر است؟ نوار زرد
نمایش اعشاری عددهای مشخّص شدهی نوار آخر را بنویسید. 2/3 - 1/2 - 0/8
جای 0/6 و 1/7 را روی نوار آخر نشان دهید.
به اندازهی 2/1 از این نوار را هاشور بزنید.
3- روی خط کش زیر، هر یک سانتی متر به 10 قسمت مساوی تقسیم شده است. هر یک از این قسمتها یک دهم (0/1) سانتی متر است.
نقاط مشخّص شده، کدام عددهای اعشاری را نشان میدهند؟
عدد یک نشان دهندهی چند تا یک دهم (0/1) است؟ 10 تا
عدد دو چند تا یک دهم (0/1) را نشان میدهد؟ 20 تا
عدد 7 چندتا 0/1 است؟ 70 تا
7/4 چند تا 0/1 است؟ 74 تا
7/4 سانتی متر یعنی 7 سانتی متر و 4 میلی متر.
به کمک خط کش، طول مداد خود را اندازه بگیرید؛ چند سانتی متر است؟
طول مداد کامل تقریباً 17/5 سانتی متر است.
کار در کلاس (صفحهٔ 89 کتاب درسی)
1- اگر هر ظرف یک لیتر را نشان دهد، 2/6 ظرفها را با رنگ آبی مشخّص کنید.
چند لیتر خالی ماند؟ 0/4 لیتر
2- هریک از مربّعهای زیر یک کیلوگرم را نمایش میدهد که به ده قسمت مساوی تقسیم شده است. هریک از این قسمتها 0/1 کیلوگرم است.
شکلهای زیر را طوری رنگ کنید که عددی بین یک و دو کیلوگرم را نشان دهد.
عدد اعشاری مقدار رنگ شده و رنگ نشده را بنویسید.
عدد قسمت رنگ شده: 1/3 عدد قسمت رنگ نشده: 0/7
پاسخهای خود را با عدد هم کلاسیهایتان مقایسه کنید.
کدام عدد از همه بیشتر است؟ 1/9
کدام عدد از همه کمتر است؟ 1/1
فعالیت (صفحهٔ 89 کتاب درسی)
1- محمّد میخواهد بداند دقیقاً چه مقدار تخته چوب دارد. او هر تخته را به شکل یک مربّع نشان داده است.
این مقدار از دو تخته بیشتر و از 3 تخته کمتر است.
محمّد برای مشخّص کردن مقدار باقی مانده، مربّع واحد را به ده قسمت مساوی تقسیم کرد. هر قسمت $\frac{1}{10}$ یا 0/1 واحد است.
با توجّه به شکل، مقدار تختههای باقی مانده از 4 دهم بیشتر و از 5 دهم کمتر است.
محمّد برای اینکه مقدار تختهها را دقیقتر حساب کند، قسمتهای یک دهم را باز به ده قسمت مساوی تقسیم کرد.
به این ترتیب، مربّع واحد به چند قسمت مساوی تقسیم شد؟ 100
هر قسمت کوچک چه کسری از واحد است؟ $\frac{1}{100}$
پس تختههای باقی مانده 47 تا $\frac{1}{100}$ است که نمایش اعشاری آن 0/47 است.
بنابراین محمّد $2\frac{47}{100}$ یا 2/47 تخته دارد که آن را دو و چهل و هفت صدم میخوانیم.
2- برای مشخّص کردن مرتبهی صدم به جدول ارزش مکانی یک ستون اضافه میکنیم.
این ستون را در سمت راست ستون دهم قرار میدهیم.
یک صدم کوچکتر است یا یک دهم؟ یک صدم
10 تا 0/01 میشود 0/1 و 10 تا 0/1 میشود یک واحد
3- عدد 0/23 را در جدول ارزش مکانی بالا قرار دهید و جاهای خالی را پر کنید.
0/23 یعنی 23 صدم یا 2 دهم و 3 صدم $0/23=0/2+0/03$
0/23 بین 2 دهم و 3 دهم قرار دارد.
یک عدد بنویسید که بین 0/3 و 0/4 باشد. 0/37
کار در کلاس (صفحهٔ 90 کتاب درسی)
1- اگر هر مربّع یک واحد باشد، 1/84 را با رنگ کردن شکل نشان دهید و جاهای خالی را پر کنید.
$2$$1 \lt 1/84 \lt $
برای رنگ کردن 1 واحد، صد تا 0/01 و برای رنگ کردن 0/8 80 تا 0/01 و برای رنگ کردن 0/04 4 تا 0/01 را رنگ کردیم.
$0/8+0/04$$1/84=1+$
این عدد را روی محور زیر نشان دهید.
2- به همین ترتیب الگوها را ادامه دهید:
$15/81,15/82,15/83,15/84$$,\overset{15/8}{\mathop{15/80}}\,,$$15/79$$15/77,15/78,$
$\underset{0/4}{\mathop{0/40}}\,,0/42,0/44,0/46,0/48,\underset{0/5}{\mathop{0/50}}\,,0/52,0/54$$0/34,0/36,0/38,$
فعالیت (صفحهٔ 90 کتاب درسی)
1- جرم یک سکّهی بهار آزادی $8\frac{133}{1000}$ (هشت و صد و سی و سه هزارم، 8/133) گرم است. می خواهیم این عدد را روی محور نشان دهیم. در هر مرحله، محور را بزرگتر کردهایم تا آن را دقیقتر مشاهده کنید. هر بار واحد مورد نظر را به ده قسمت مساوی تقسیم کردهایم.
جای 8/133 را روی محور بالا مشخّص کنید.
2- مرتبهی هزارم را به جدول ارزش مکانی اضافه کنید . یک هزارم کوچکتر است یا یک صدم؟
8/133 را در جدول ارزش مکانی قرار دهید.
رقمهای مرتبهی صدم و هزارم را بنویسید: صدم: 3 و هزارم: 3
گستردهی این عدد را کامل کنید.
$+0/003$$0/1+0/03$$8/133=8+$
$8\frac{133}{1000}=8+\frac{100}{1000}+\frac{30}{1000}+\frac{3}{1000}=8+\frac{1}{10}+\frac{3}{100}+\frac{3}{1000}$
10 تا 0/001 میشود 0/01 و 10 تا 0/01 میشود 0/1 و 10 تا 0/1 میشود 1.
3- به همین ترتیب الگوها را ادامه دهید:
$2/140,2/141,2/142,2/143,2/144$$2/137,2/138,2/139,$
$27/865,27/870,27/875,27/880,27/885$$27/850,27/855,27/860,$
$0/96,0/98,1/00,1/02,1/04$$0/9,0/92,0/94,$
$0/25,0/2,0/15,0/1,0/05$$0/4,0/35,0/3,$
کار در کلاس (صفحهٔ 91 کتاب درسی)
1- 2/945 (دو و نهصد و چهل و پنج هزارم) را روی شکل رنگ کنید.
این عدد یعنی 2 تا یکی و 9 تا یک دهم و 4 تا یک صدم و 5 تا یک هزارم.
جاهای خالی را پر کنید و این عدد را در جدول ارزش مکانی قرار دهید.
$2\times 1\to 2\to 2$
$9\times \frac{1}{10}\to \frac{9}{10}\to 0/9$
$4\times \frac{1}{100}\to \frac{4}{100}\to 0/04$
$5\times \frac{1}{1000}\to \frac{5}{1000}\to \underset{2/945}{\mathop{0/005}}\,$
2- هر جفت عدد را باهم مقایسه کنید. میتوانید از جدول ارزش مکانی کمک بگیرید.
تمرین (صفحهٔ 92 کتاب درسی)
1- عدد مربوط به هر گسترده را جلو آن بنویسید و یا گستردهی عددهای زیر را بنویسید.
$2/148$$2+0/1+0/04+0/008=$
$7/105$$7+0/1+0/005=$
$10+4+0/2+0/05+0/007$$14/257=$
$10+0/01+0/009$$10/019=$
2- طبق جدول زیر، رنگ آمیزی کنید.
0/003
0/8
0/025
0/97
3/05
2/183
$4\frac{7}{10}$
1/3
دومیلیون
بیست و پنج و یک دهم
بیست و پنج صدم
همهی عددهای بالا را به ترتیب از کوچک به بزرگ بنویسید.
$0/003 \lt 0/025 \lt 0/25 \lt 0/8 \lt 0/97 \lt 1/3 \lt 2/183 \lt 3/05 \lt 4\frac{7}{10} \lt 25/1 \lt 2000000$
3- روی محور، نقطههایی مشخّص شدهاند. عدد اعشاری هر نقطه را بنویسید.
- عدد 0/98 را روی محور مشخّص کنید و آن را (س) بنامید.
- یک عدد بنویسید که از عدد (ف) کوچکتر و از عدد (س) بزرگتر باشد. 1/04
- عدد (ج) را طوری بنویسید که از عدد (ب) کوچکتر و از 0/61 بزرگتر باشد. 0/612
4- قدّ مریم 146 سانتی متر است؛ یعنی چند متر؟ 1/46
- آقای خسروی 3/5 کیلوگرم میوه خرید؛ یعنی چند گرم؟ 3500
- طول یک روبان 1507 میلی متر است؛ یعنی چند متر؟ 1/507
5- ممیّز عددهای زیر جا افتاده است. آنها را در جای مناسب قرار دهید.
- طول پاک کن هادی 3/6 سانتیمتر است.
- 0/25 لیتر آب در یک لیوان ریختم و لیوان پر شد.
- ارتفاع اتاق 3/4 متر است.
- از خانه تا مدرسه 3/75 کیلومتر فاصله بود.
- دمای بدن بیمار 39/4 درجه بود.
- 29/5 لیتر بنزین در ماشین ریختم.