﴿لَيسَ لِلْإنسانِ إلّا ما سَعیٰ﴾ اَلنَّجم: 39
انسان چيزی ندارد، جز آنچه را با تلاش به دست آورده است.

أَنا فِي الصُّبحِ تِلميذٌ

وَ بَعدَ الظُّهرِ نَجّارُ

فَلي قَلَمٌ وَ قِرطاسٌ

وَ مِسمارٌ وَ مِنشارُ

وَ عِلمي إنْ يَکُنْ شَرَفاً

فَما في صَنعَتي عارُ

فَلِلْعُلَماءِ مَرتَبَةٌ

وَ لِلصُّنّاعِ مِقدارُ

اَلْمُعْجَم

إنْ يَکُنْ: اگر باشد	سَعیٰ: تلاش کرد = حاوَلَ، اِجتَهَدَ، جَدَّ
صُناّع: صنعتگران «مفرد: صانِع»	فَلي: پس دارم (فَـ + لِـ + ي)
عار: ننگ = عَيب	قِرطاس: کاغذ = وَرَق
مرَتبَةَ: جايگاه	مِسمار: ميخ
مِقدار: اندازه (در اينجا: ارزش)	مِنشار: ارّه

عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ.

1- اَلتِّلميذُ مَشغولٌ بِالْعَمَلِ لِکَسبِ الْمَهارَةِ.

2- اَلْقَلَمُ وَ الْقِرطاسُ مِن أَدَواتِ الدِّراسَةِ.

3- يَذهَبُ التِّلميذُ إلَی الْعَمَلِ صَباحاً.

4- لَيسَ لِلصُّنّاعِ مَقامٌ.

5- لَيسَ الْعَمَلُ عاراً.

حِوارٌ

در گروه‌های دو نفره شبيه گفت‌و‌گوی زير را در کلاس اجرا کنيد.

(مَعَ سائِقِ سَيّارةِ الْاُجرَةِ) (با راننده تاکسی)
اَلسّائِحُ گردشگر	سائِقُ راننده
یا سّائِقُ، نُريدُ أَنْ نَذهَبَ إلَی الْمَدائِنِ. ای راننده! می‌خواهیم به مداین برویم.	أَنا في خِدمَتِکُم. من در خدمت شما هستم.
کَمِ الْمَسافَةُ مِن بغدادَ إلَی هُناكَ؟ مسافت از بغداد تا آنجا چقدر است؟	أَظُنُّ الْمَسافَةَ سَبعَةً و ثَلاثينَ کيلومِتراً. عَجيبٌ؛ لِمَ تَذهَبونَ إلَی الْمَدائِنِ؟ گمان می‌کنم 37 کلیومتر باشد، عجیب است؛ چرا به آنجا می‌روید.
لِزيارَةِ مَرقَدِ سَلمانَ الْفارِسيِّ وَ مُشاهَدَةِ طاقِ کِسرَی؛ لِماذا تَتَعَجَّبُ؟! برای زیارت مرقد سلمان فارسی و دیدن طاق کسری؛ چرا تعجب می‌کنی؟	لِأَنَّهُ لا يَذهَبُ إلَی الْمَدائِنِ إلّا قَليلٌ مِنَ الزُّوّارِ. برای اینکه جز تعداد اندکی از زائران به مداین نمی‌روند.
في الْبِدايَةِ تَشَرَّفْنا بِزيارَةِ الْعَتَباتِ الْمُقَدَّسَةِ. در ابتدا به زیارت عتبات مقدس مشرف شدیم.	زیارةٌ مَقبولَةٌ لِلْجَمیعِ! أَ تَعرِفُ مَن هوَ سَلمانُ؟ زیارت همه قبول باشد، آیا می‌دانی سلمان فارسی کیست؟
نَعَم؛ أَعرِفُهُ، إنَّهُ مِنْ أَصحابِ النَّبيِّ (ص). بله؛ او را می‌شناسم. او از یاران پیامبر(ص) است.	أَحسَنتَ! وَ هَلْ لَكَ مَعلوماتٌ عَنْ طاقِ کِسرَی؟ آفرین! آیا معلوماتی دربارۀ طاق کسری داری؟
بِالتَّأکيدِ؛ إنَّهُ أَحَدُ قُصورِ الْمُلوكِ السّاسانيّينَ قَبلَ الْإسلامِ. أَنشَدَ شاعِرانِ کَبيرانِ قَصيدَتَينِ عِندَ مُشاهَدَةِ إيوانَ کِسرَی: الْبُحتُريُّ مِن أَکبَرِ شُعراءِ الْعَرَبِ، وَ خاقانيٌّ، الشّاعِرُ الْإيرانيُّ. البته؛ قطعاً آن یکی از قصرهای پادشاهان ساسانی قبل از اسلام است. دو شاعر بزرگ، دو قصیده‌ای هنگام دیدن‌شان از ایوان کسری سروده‌اند، بحتری از بزرگ‌ترین شاعران عرب و خاقانی، شاعر ایرانی.	ماشاءَاللّٰهُ! مَعلوماتُكَ کَثیرَةٌ! ماشاء الله! معلومات تو زیاد است!

مرقد سلمان فارسی — مَرقَدُ سَلمانَ الْفارِسيِّ

اِعلَموا (فِعلُ الْأَمرِ 1)

در پايۀ نهم با فعل امر در سه وزنِ «اِفْعَلْ»، «اِفْعِلْ» و «اُفْعُلْ» آشنا شدید؛ مثال:

تَسْمَعُ: می‌شنوی / تَلْعَبُ: بازی می‌کنی / تَذْهَبُ: می‌روی / تَعْمَلُ: کار می‌کنی / تَجْلِسُ: می‌نشينی
اِسْمَعْ: بشنو / اِلْعَبْ: بازی کن / اِذْهَبْ: برو / اِعْمَلْ: کار کن / اِجْلِسْ: بنشين
تَنْزِلُ: پايين می‌آيی / تَعْرِفُ: می‌شناسی / تَکْتُبُ: می‌نويسی / تَخْرُجُ: خارج می‌شوی / تَنْظُرُ: نگاه می‌کنی
اِنْزِلْ: پايين بيا / اِعْرِفْ: بشناس / اُکْتُبْ: بنويس / اُخْرُجْ: خارج شو / اُنْظُرْ: نگاه کن

«اِفْعَلْ» مانند اِفْتَحْ: باز کن
«اِفْعِلْ» مانند اِضْرِبْ: بزن
«اُفْعُلْ» مانند اُخْرُجْ: خارج شو

در درس سوم پايۀ دهم با فعل‌هايی آشنا شديد که «ماضی سوم شخص مفرد» آنها بیشتر از سه حرف اصلی داشت؛ مانند: اِسْتَغْفَرَ ، اِبْتَعَدَ ، اِنْسَحَبَ و تَعَلَّمَ
سال گذشته با مضارع و مصدر اين فعل‌ها آشنا شديد. اکنون با فعل امرِ آنها نيز آشنا شويد.

تَسْتَغْفِرُ: آمرزش می‌خواهی	اِسْتَغْفِرْ: آمرزش بخواه
تَبْتَعِدُ: دور می‌شوی	اِبْتَعِدْ: دور شو
تَنْسَحِبُ: عقب نشينی می‌کنی	اِنْسَحِبْ: عقب نشينی کن
تَتَعَلَّمُ: ياد می‌گيری	تَعَلَّمْ: ياد بگير

ماضی	مضارع	امر	مصدر
اِسْتَفْعَلَ	يَسْتَفْعِلُ	اِسْتَفْعِلْ	اِسْتِفْعال
اِفْتَعَلَ	يَفْتَعِلُ	اِفْتَعِلْ	اِفْتِعال
اِنْفَعَلَ	يَنْفَعِلُ	اِنْفَعِلْ	اِنْفِعال
تَفَعَّلَ	يَتَفَعَّلُ	تَفَعَّلْ	تَفَعُّل

مثال:
تَسْتَفعِلُ $\leftarrow$ اِستَفعِلْ
تَفْتَعِلُ $\leftarrow$ اِفتَعِلْ
تَنْفَعِلُ $\leftarrow$ اِنْفَعِلْ
تَتَفَعَّلُ $\leftarrow$ تَفَعَّلْ

ماضی	مضارع	امر	مصدر
اِسْتَرْجَعَ: پس گرفت	يَسْتَرْجِعُ: پس می‌گيرد	اِسْتَرجِعْ : پس بگير	اِسْتِرْجاع: پس گرفتن
اِشْتَغَلَ: کار کرد	يَشْتَغِلُ: کار می‌کند	اِشْتَغِلْ: کار کن	اِشْتِغال: کار کردن
اِنفَتَحَ: باز شد	يَنفَتِحُ: باز می‌شود	اِنْفَتِحْ: باز شو	اِنفِتاح: باز شدن
تَکَلَّمَ: سخن گفت	يَتَکَلَّمُ: سخن می‌گويد	تَکَلَّمْ: سخن بگو	تَکَلُّم: سخن گفتن

آنچه در يادگيری فعل‌ها مهم است، نشانه‌هايی هستند که در پايۀ نهم با آنها آشنا شده‌ايد. يادآوری فعل امر که در پايۀ نهم خوانديد:

«ـْ» در «اِفْعَلْ، اِسْتَفْعِلْ، اِفْتَعِلْ، اِنْفَعِلْ، تَفَعَّلْ» مانند:

اِذْهَبْ

اِسْتَخْرِجْ

اِکْتَسِبْ

اِنْسَحِبْ

تَعَلَّمْ

«ـی» در «اِفْعَلي، اِسْتَفْعِلي، اِفْتَعِلي، اِنْفَعِلي، تَفَعَّلي» مانند:

اِذْهَبي

اِسْتَخْرِجي

اِکْتَسِبي

اِنْسَحِبي

تَعَلَّمي

«و» در «اِفْعَلوا، اِسْتَفْعِلوا، اِفْتَعِلوا، اِنْفَعِلوا، تَفَعَّلوا» مانند:

اِذْهَبوا

اِسْتَخْرِجوا

اِکْتَسِبوا

اِنْسَحِبوا

تَعَلَّموا

«نَ» در «اِفْعَلْنَ، اِسْتَفْعِلْنَ، اِفْتَعِلْنَ، اِنْفَعِلْنَ، تَفَعَّلْنَ» مانند:

اِذْهَبْنَ

اِسْتَخْرِجْنَ

اِکْتَسِبْنَ

اِنْسَحِبْنَ

تَعَلَّمْنَ

«ا» در «اِفْعَلا، اِسْتَفْعِلا، اِفْتَعِلا، اِنْفَعِلا، تَفَعَّلا» مانند:

اِذْهَبا

اِسْتَخْرِجا

اِکْتَسِبا

اِنْسَحِبا

تَعَلَّما

اکنون با توجّه به شناسه ترجمه کنيد.

تَنتَظِرونَ: منتظر می‌شويد
اِنتَظِروا: ..............................

تَتَعَجَّبينَ: تعجّب می‌کنی
تَعَجَّبي: ...........................

تَستَخْرِجْنَ: خارج می‌کنيد
اِستَخْرِجْنَ: ..........................

اِخْتَبِرْ نَفْسَكَ (1)

تَرجِمِ الْأَفعالَ التّاليَةَ.

ماضی	مضارع	امر	مصدر
اِسْتَعجَلَ: ..................	يَسْتَعجِلُ: ..................	اِسْتَعجِلْ: ..................	اِسْتِعجال: عجله کردن
اِعْتَذَرَ: .....................	يَعْتَذِرُ: .....................	اِعْتَذِرْ: ......................	اِعْتِذار: پوزش خواستن
اِنْهَدَمَ: .....................	يَنهَدِمُ: .....................	اِنْهَدِمْ: ......................	اِنْهِدام: ويران شدن
تَقَرَّبَ: .....................	يَتَقَرَّبُ: ......................	تَقَرَّبْ: ......................	تَقَرُّب: نزديک شدن

اِخْتَبِرْ نَفْسَكَ (2)

اِقْرَأِ الْأَفعالَ وَ الْمَصادِرَ قرِاءةَ صَحيحَةً، وَ اجْعَل عَلاماتِها.

ماضی	مضارع	امر	مصدر
استشهد	يستشهد	استشهد	استشهاد
افتخر	يفتخر	افتخر	افتخار
انصرف	ينصرف	انصرف	انصراف
تصور	يتصور	تصور	تصور
استخدم	يستخدم	استخدم	استخدام
اعترف	يعترف	اعترف	اعتراف
انقرض	ينقرض	انقرض	انقراض
تعمد	يتعمد	تعمد	تعمد

التَّمارين

أَيُّ کَلِمَةٍ مِنَ الْکَلِماتِ الْجَديدَةِ لِلدَّرسِ تُناسِبُ التَّوضيحاتِ التّاليَةَ.

1- شَیءٌ حَديديٌّ نَضرِبُ عَلیٰ رَأسِهِ لِلدُّخولِ فِي الْخَشَبِ وَ الْجِدارِ. .........................
2- أَداةٌ حَديديَّةٌ لَها أَسنانٌ، لِقَطعِ الْخَشَبِ وَ نَحوِهِ. .........................
3- وَرَقَةٌ بِاللَّونِ الْأَبيَضِ تَکتُبُ عَلَيها. .........................
4- عَيبٌ کَبيرٌ وَ فَضيحَةٌ عَظيمَةٌ. .........................
5- حاکِمٌ عَلیٰ بِلادٍ بِحُکمِ الْوِراثَةِ. .........................

عَيِّنِ الْمَطلوبَ مِنكَ في کُلِّ مَجموعَةٍ.

1- صاحِبُ حِرفَةٍ مِنَ الْحِرَفِ: اَلنَّجّار / اَلصُّداع / اَلذِّکرَيات / اَلْبَسيط

2- جمعُ تَکسيرٍ: اَلصَّحيفَة / اَلصَّباح / اَلْمِنشار / اَلصُّنّاع

3- آفَةُ النَّجاحِ: اَلْمِهنَة / اَلْکَسَل / اَلنَّشاط / اَلْمُصافَحَة

4- اِسمٌ مُفرَدٌ: اَلْقُصور / اَلْمُلوك / اَلدُّخول / اَلْعُلوم

5- طائِرُ اللَّيلِ: اَلْبوم / اَلسّائِح / اَلْکَهف / اَلسّائِق

6- لَيسَ مِنَ الْفَواكِه: اَلرُّمّان / الَعْنِبَ / اَلتُّفّاح / اَلْفَرَس

تَرجِمِ الْآياتِ وَ الْأحاديثَ؛ ثُمَّ عَيِّنْ فِعلَ الْأمرِ.

1- ﴿وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَومِ الْکافِرينَ﴾ آل عمران: 147

2- ﴿اِقْرَأ وَ رَبُّكَ الْأَکرَمُ الَّذي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ﴾ اَلْعَلَق: 3 و 4

3- ﴿فَاصْبِرْ إنَّ وَعْدَ اللهِ حَقٌّ وَ اسْتَغفِرْ لِذَنْبِكَ﴾ غافِر: 55

4- وَعَظَ اللهُ عیسیٰ (ع): اِعْقِلْ و تَفَکَّرْ وَ انْظُرْ فی نَواحِی الْأَرضِ کَيفَ کانَ عاقِبَةُ الظّالِمینَ.

5- تَصَدَّقوا؛ فَإنَّ الصَّدَقَةَ تَزیدُ فِي المال؛ وَ تَصَدَّقوا رَحِمَکُمُ الله. رَسولُ الله (ص)

6- اِرْحَمْ مَن فِي الأَرضِ؛ يَرْحَمْكَ مَن فِي السَّماءِ. رَسولُ الله (ص)

7- اِسْتَنْزِلُوا الرِّزقَ بِالصَّدَقَةِ. اَلْإمامُ عَليٌّ (ع)

اَلنَّشاطُ اللُّغَويُّ

ضَعْ تَحتَ کُلِّ صورَةٍ اسْمَ صاحِبِ الْمِهنَةِ مُستَعيناً بِالْکَلِماتِ الَّتي بَينَ الْقَوسَينِ؛ ثُمَّ تَرجِمِ الْکَلِماتِ الزّائِدَةِ.

اَلسَّبّاك:
اَلطَّبّاخَة:
اَلنَّجّار:
اَلْحَدّاد:
اَلْخَبّازَة:
اَلْحَلّاق:
اَلْمُحاسِبَة:
اَلرَّسّامَة:
اَلْکَوّاء:
اَلْکَهرَبائيّ:
اَلْبَزّاز:
اَلطَّبّاعَة:
اَلْمُصَلِّح:
خَرّاطُ الْحَديدِ:
اَلصَّيدَلانيَّة:
اَلْحَلوانيّ:
اَلْمُصَوِّرَة:
اَلْموسيقار:
خَيّاطَةُ الْفَساتين:
اَلْمُضيفَة:
اَلطَّبيبَة: