درسنامه آموزشی فصل ششم ریاضی کلاس هفتم با پاسخ درس 3: مساحت جانبی و کل
فعالیت (صفحهٔ 76 کتاب درسی)
1- مساحت همهٔ وجههای جانبی منشورهای زیر را به دست آورید. هر وجه جانبی چه شکلی دارد؟ مستطیل
به مجموع این مساحتها مساحت جانبی شکل میگویند.
مساحت جانبی
مساحت یکی از وجهها
مساحت جانبی
مساحت جانبی
2- برای به دست آوردن مجموع مساحت جانبی منشور سه پهلوی بالا به صورت زیر، آن را روی کاغذ قرار میدهیم، و به اندازهٔ طول هر ضلع یک علامت میگذاریم.
با توجه به شکلهای بالا چگونه میتوانستیم سادهتر مساحت جانبی را به دست آوریم؟
طول
مساحت جانبی
3-باتوجه به 2 سؤال بالا اگر مساحت را با S، محیط را با P و ارتفاع را با h نشان دهیم. رابطهٔ جبری مساحت جانبی منشورهای بالا را بنویسید.
کار در کلاس (صفحهٔ 76 کتاب درسی)
1- مساحت جانبی شکلهای زیر را پیدا کنید.
|
محیط |
|
|
2- ستونی به شکل منشور 6 پهلوست که هر ضلع آن 0/2 متر و ارتفاع آن 5 متر است. میخواهند بدنهٔ جانبی این ستون را کاشی کاری کنند. چند متر مربع کاشی لازم است؟
محیط قاعده
فعالیت (صفحهٔ 77 کتاب درسی)
1- یک استوانه را به شکل زیر روی یک صفحه میغلتانیم و ابتدا و انتهای کار را مشخص میکنیم.
با این کار چه شکلی به دست میآید؟ مستطیل
طول و عرض آن چگونه به دست میآید؟ طول آن محیط دایره است. عرض آن ارتفاع استوانه است.
مساحت این شکل چگونه به دست میآید؟ ارتفاع استوانه × محیط دایره
2- با توجه به سؤال بالا مساحت جانبی یک استوانه به ارتفاع h و شعاع قاعدهٔ r را با عبارت جبری نشان دهید.
محیط دایره
چون شعاع r است پس قطر را که 2 برابر شعاع است با 2r نشان میدهیم.
کار در کلاس (صفحهٔ 77 کتاب درسی)
1- با توجه به سؤال بالا با یک مستطیل میتوان یک سطح استوانهای درست کرد.
این سطح استوانه را روی کاغذ بگذارید و دور آن خط بکشید. این دایره، قاعدهٔ استوانه است. چون استوانه 2 قاعده دارد.
2 دایره و یک مستطیل مساحت کل استوانه را تشکیل میدهند.
شکل مقابل را گستردهٔ استوانه میگویند.
چه رابطهای بین دایره و مستطیل در این گسترده وجود دارد؟ محیط دایره برابر طول مستطیل است.
2- گستردهٔ یک منشور 6 پهلو با قاعدهٔ 6 ضلعی منتظم و گستردهٔ یک مکعب مستطیل با قاعدهٔ مربع در شکلهای زیر رسم شدهاند.
چه رابطهای بین قاعدهها و مستطیلها وجود دارد؟
محیط مربع با طول مستطیل برابر است.
محیط شش ضلعی با طول مستطیل برابر است.
تمرین (صفحهٔ 78 کتاب درسی)
1- در شکل زیر گستردۀ چند منشور داده شده است. آنها را روی کاغذ بکشید و منشورها را درست کنید و به کلاس بیاورید.
در چه صورت گستردهٔ شکل وسط به یک مکعب تبدیل میشود؟
![]() |
![]() |
|
2- یک غلتک روی زمین آسفالت شده باید 4 بار غلت بزند تا سطح آن صاف شود.
اگر شعاع غلتک 50 سانتی متر و ارتفاع استوانهٔ آن 1 متر باشد، برای آسفالت کردن سطح یک کوچه به طول 20 و عرض 4 متر، این غلتک باید به طور تقریبی چند بار بچرخد؟
3/14 × قطر = محیط دایره
ارتفاع استوانه × محیط دایره = مساحت جانبی استوانه
مساحت جانبی استوانه
مساحت کوچه
تعداد دور غلتک
در 4 دور غلت
3- یک چرخ ماشین که کاملاً خیس شده است، با 10 دور چرخیدن روی زمین جای خود را مشخص میکند تا خشک شود. اگر این چرخ به ضخامت 20 سانتی متر و قطر 70 سانتی متر باشد، چه مساحتی از زمین را خیس خواهد کرد؟
ارتفاع استوانه × محیط دایره = مساحت جانبی چرخ
مساحت جانبی چرخ
مساحت زمین خیس شده پس از 10 دور
4- یک چادر مسافرتی به شکل مقابل است. چند متر پارچه برای ساخت آن به کار رفته است؟ حجم این چادر چقدر است؟
برای محاسبه پارچه مصرفی میبایست مساحت کل آن را به دست آوریم:
مساحت دو قاعده + مساحت جانبی = مساحت کل
ارتفاع × محیط مثلث = مساحت جانبی
مساحت جانبی
مساحت قاعده عقب
مساحت دو قاعده
مساحت کل
ارتفاع × مساحت قاعده = حجم چادر (منشور)
5- یک مخزن نفت به شکل استوانهای است که شعاع قاعدهٔ آن 3 متر و ارتفاعش 5 متر است. میخواهیم بدنهٔ خارجی و سقف آن را رنگ بزنیم. اگر هزینهٔ رنگ کردن هر متر مربع 3000 تومان باشد، برای رنگ کردن این مخزن چقدر باید هزینه کرد؟
ارتفاع استوانه × محیط دایره = مساحت بدنه خارجی استوانه
مساحت سقف استوانه
مساحت جانبی و سقف استوانه
هزینه رنگ کردن
6- میخواهیم با مقوا مکعبی به ضلع 10cm بسازیم. چند سانتیمتر مربع مقوا به کار میرود؟
مساحت یک وجه
مساحت همه وجوه
7- یک جعبه به شکل مکعب مستطیل به ابعاد 30 و 50 و 40 سانتی متر را با کاغذ کادو پوشاندهایم. برای پوشاندن این جعبه حداقل چند سانتی مترمربع کاغذ کادو لازم داریم؟ چرا در این مسئله حداقل کاغذ لازم خواسته شده است؟
مساحت جانبی
مساحت وجه بالا
مساحت وجه پایین
مساحت کل
8- با مکعبهای به ضلع 1 واحد حجم مقابل را ساختهایم. اگر تمام سطحهای این حجم را رنگ کنیم، چند مکعب رنگ نمیشوند؟ 8
چند مکعب رنگ میشود؟ 56
چند مکعب 2 وجهشان رنگ میشود؟ 24
چند مکعب 3 وجهشان رنگ شده است؟ 8