جنگ نرم

در درس‌های قبلی خواندید، کشورهای استعمارگر در گذشته برای رسیدن به اهداف خود از تهاجم نظامی استفاده می‌کردند.

جنگ‌های نظامی هزینه‌های زیادی به همراه داشت و تلفات انسانی آن علاوه بر سربازان کشور مدافع، شامل سربازان کشور مهاجم هم می‌شد.

هزینه‌های بالای جنگ سخت، پیشرفت فناّوری، مخالفت عموم مردم جهان با کشته شدن انسان‌ها در جنگ و …، قدرت‌های نظامی دنیای امروز را بر آن داشت تا از راه‌های دیگری به دنبال تأمین منافع خود باشند.

در نتیجه اگر کشورهای استعمارگر در گذشته با تهاجم نظامی (جنگ سخت) به اهداف خود می‌رسیدند، در دنیای امروز سعی می‌کنند با روش‌های جدید و کم هزینه به دنبال منافع خود باشند.

در جنگ نرم نوع تفکر و اندیشه را تغییر می‌دهند؛ یعنی دشمن ذهن و فکر مردم کشورِ هدف را مطابق خواسته‌های خود تغییر می‌دهد.

قدرت نرم

برای شناخت جنگ نرم باید بدانیم، هدف از آن دستیابی یا گسترش قدرت نرم است.

قدرت نرم عبارت است از توانایی رسیدن به هدف با استفاده از جذابیت

برای هر کشوری این جذابیت خود را در فرهنگ و یا همان سبک زندگی مردم آن کشور نشان می‌دهد. بنابراین جنگ نرم، صحنهٔ رقابت سبک زندگی‌ها و فرهنگ هاست. هر کشوری که دارای فرهنگ عمیق، ریشه‌دار و ارزشمندتری باشد، در جنگ نرم پیروز خواهد شد.

اگر مردم یک کشور تمام تلاش خود را بکنند تا فرهنگ و سبک زندگی خود را با شیوه‌ای جذاب ارائه دهند، قدرت نرم خود را افزایش داده‌اند. اگر باورها و ارزش‌های مردم کشوری تغییر کند، سبک زندگی آن‌ها تغییر خواهد کرد؛ بنابراین در جنگ نرم باورها و ارزش‌های کشور مورد هدف، تغییر می‌کند. از آنجا که ارائهٔ جذابیت‌های سبک زندگی، نیاز به استفاده از رسانه می‌باشد، سلاح جنگ نرم رسانه است.

انواع جنگ نرم

در تعریف قدرت نرم، هدف‌های مختلف ما از زندگی می‌تواند انواع و زمینه‌های مختلف جنگ نرم را تعیین کند.

جنگ نرم اقتصادی: در این مبارزه، دشمن با تبلیغات گسترده و ترویج کالاهای خارجی و اخلال در بازارهای ارزی و بازرگانی، بنیان‌های اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

جنگ نرم علمی: در این زمینه با گرایش نخبگان و روشنفکران به الگوهای پیشرفت غیربومی و تمایل به رفاه بدون تلاش عملی و ناتوانی در ارائهٔ راه‌حل‌های علمی در حل مشکلات، وابستگی و پس‌رفت علمی حاصل می‌شود.

جنگ نرم فرهنگی: دشمن با استفاده از جذابیت‌های رسانه‌ای، سبک زندگی خود را به عنوان الگو مطرح می‌کند. باورها و ارزش‌های فرهنگی کشورها را تضعیف و تغییر می‌دهد.

جنگ نرم زیست محیطی: در این حالت با ترویج باورهای غلط دربارهٔ محیط زیست، از طریق مصرف بی‌رویه، اسراف و بی‌توجهی به نعمات طبیعی، زمینهٔ تخریب منابع در دسترس فراهم می‌شود.

جنگ نرم سیاسی: در این حالت مسئولان و مردم هر کدام روش‌ها و گزینه‌هایی را که کشورهای بیگانه می‌پسندند، به کار می‌گیرند و تصمیم‌هایشان را براساس رهنمودهای دیگر کشورها تنظیم می‌کنند.

جنگ نرم اجتماعی: در این مبارزه، دشمن پیوندهای اجتماعی، روحیهٔ زندگی جمعی و همدلی را نشانه می‌رود. محوریت خانواده، نقش و استحکام آن توسط رسانه‌ها خدشه‌دار می‌شود.

میزان اثرگذاری جنگ نرم از یک طرف به ویژگی‌های شخصیتی افراد مانند اعتقادات دینی، شجاعت، اعتماد به نفس، پایبندی به ارزش‌های اخلاقی و… و از طرف دیگر به میزان علم و آگاهی انسان‌ها و نیز شناخت دوستان و دشمنان واقعی بستگی دارد.

برای آنکه شما دانش‌آموزان عزیز به جهان پیرامون خود و اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد، با دقت بیشتری توجه کنید و هر چیزی را به آسانی رد یا قبول نکنید، در این بخش از درس با روش‌های جنگ نرم آشنا می‌شوید.

گروه‌های هدف جنگ نرم

در جنگ نرم، تمامی سطوح جامعه از مسئولان تا عموم مردم هدف محسوب می‌شوند؛ اما جوانان و نوجوانان به عنوان آینده‌سازان این مرز وبوم، مهم‌ترین گروه هدف به حساب می‌آیند. دشمن تلاش می‌کند با ایجاد شبهاتی، این نسل آینده‌ساز را نسبت به وضعیت فعلی و آینده کشور ناامید سازد تا به اهداف خود برسد. همچنین دشمن با ایجاد شک و تردید در باورها و ارزش‌های جوانان سعی دارد آنان را نسبت به اصول و ارزش‌های دینی، ملی و انقلابی دچار تردید و گمراهی کند.

ابزارهای جنگ نرم

1- شبکه‌های اجتماعی

امروزه کاربران، مورد هجوم سیل‌آسا و بی‌وقفه‌ای از اخبار، عکس‌ها و مطالب جدید توسط شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرند. وقت زیادی که صرف این حجم بالای اطلاعات می‌شود امکان تحلیل و حتی مطالعه و مشاهده دقیق را از کاربران می‌گیرد. علاوه براین با توجه به سرعت بالای تبادل، به‌روزرسانی و بستر مناسب دسترسی، مطالب کوتاه شده و از عمق مفاهیم نیز کاسته می‌شود. بنابراین اخبار و اطلاعات نامناسب و اضافی اتلاف وقت زیادی را موجب می‌شود و فرصت فکرکردن و تحلیل را ازکاربر می‌گیرد و در حقیقت دیگران به جای او فکر و تحلیل مدنظر خود را ارائه می‌دهند.

2- شبکه‌های ماهواره‌ای

تأسیس و راه اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای و تولید برنامه برای آن‌ها هزینه‌های بسیار سنگینی دارد؛ اما صاحبان قدرت و ثروت برای تأمین منافع خود پیام‌های پنهان و پیدای خود را از این طریق به مخاطبان جهان می‌رسانند.

تعدد و تنوع این شبکه‌ها ظاهری است و در کشوری مثل ایالات متحده توسط تنها پنج شرکت اداره می‌شوند. بسیاری از این شبکه‌ها در کنار مطالب به ظاهر مفید، سعی دارند سبک زندگی خود و ارزش‌هایی نظیر مصرف‌گرایی، زندگی تجملاتی و وابستگی را ترویج کنند.

3- بازی‌های رایانه‌ای

برخلاف تصور عموم مردم بازی‌های رایانه‌ای صرفا وسیله‌ای سرگرم کننده و تفریحی نیستند و ویژگی تعاملی و تکرارپذیری، آن‌ها را به ابزاری جدی و تأثیرگذار تبدیل کرده است. مخاطبان بازی‌ها در فرایند بازی علاوه بر سرگرمی، اطلاعات جدیدی در مورد اشخاص، تاریخ، جغرافیا و دیگر مسائل علمی می‌آموزند و مهارت‌های متنوعی را تمرین می‌کنند. جدا از اینکه در حالت کلی این بازی‌ها سلامت نوجوانان را به خطر می‌اندازد، قهرمان‌ها و ارزش‌های بازی و همچنین اطلاعات درون بازی می‌تواند به صورت هدفمند ذهن مخاطب را منحرف کند.

4- موسیقی

موسیقی با توجه به اینکه کدام بخش از مغز را تحریک می‌کند، می‌تواند اثرات مفید یا مخربی را به دنبال داشته باشد. جدا از اینکه اعتیاد به موسیقی می‌تواند ضعف اراده را موجب شود و کنترل احساسات و عواطف را مختل نماید، علاوه براین، مفاهیم و سبک فکری خاصی در لابه‌لای موسیقی دارای کلام به عنوان پیام پنهان منتقل می‌گردد.

5- فیلم و انیمیشن

هزینه‌های بسیار بالای صنعت فیلم و انیمیشن در عصر حاضر در خدمت منافع شرکت‌های بزرگی است که منابع آن را تأمین می‌کنند. معرفی الگوهای شخصیتی و رفتاری، تبلیغ کالاهای متنوع یا روش خاصی از زندگی، همه و همه در پیام‌های پیدا و پنهان فیلم‌های هالیوودی جای گرفته است. تماشاگران متأثر از ارزش ها، فرهنگ‌ها و سبک زندگی قهرمانان و شخصیت‌های مثبت داستان‌ها، همانندسازی می‌کنند و روش آن‌ها را در زندگی خود پیاده می‌کنند.

6- رسانه‌های نوشتاری

تفاوت اساسی این رسانه‌ها با دیگر رسانه‌ها در نقش محوری تصویرسازی و قوه تخیل مخاطبین در شکل‌دهی به قهرمان و فضاسازی داستان است. خواننده که خود این فضا را در ذهنش ساخته، بیشتر از آن تأثیر می‌پذیرد و رابطه برقرار می‌کند. در میان این خیال‌پردازی، اندیشه‌ها و نقطه نظرات نویسنده بر بستر داستان در ذهن مخاطب می‌نشیند و او را جذب خود می‌کند. بسیاری از مکاتب فکری و فرقه‌های انحرافی از این طریق تفکرات خود را ترویج می‌کنند.

تفاوت اساسی رسانه‌های مکتوب با دیگر رسانه‌ها در این است که مخاطب با استفاده از قوهٔ تخیل خود و تصویرسازی ذهنی، فضای داستان و قهرمان آن را شکل می‌دهد.