در دوران ما قبل تاریخ انسان‌ها برای تأمین غذای کافی به شکار حیوانات و گردآوری دانه‌های گیاهی متکی بودند. پیشرفت بزرگ بعدی بشر، بهره‌گیری از روش کاشت دانه‌ها بود که این موضوع در حقیقت، به انسان اجازه داد تا بیش از اندازه به طبیعت متکی نباشد و در ضمن منابع غذایی خود را بیشتر کند. محققان و کارشناسان، اعتقاد دارند که دستیابی به آرمان‌های توسعه بخش کشاورزی در گرو استفاده بهینه از فناوری مناسب در بخش کشاورزی است.

واحد یادگیری 2: زیر خاک‌کردن بذر

آیا می‌دانید که:

- چرا پس از بذرپاشی باید بذرها را زیر خاک کرد؟
- در منطقه شما از چه وسایلی برای زیر خاک‌کردن بذر استفاده می‌شود؟
- آیا می‌دانید روند تغییرات وسایل زیر خاک‌کردن بذر از گذشته تا امروز چگونه بوده است؟

مهم‌ترین عوامل محیطی برای جوانه‌زدن بذر عبارت‌اند از:

رطوبت، اکسیژن، حرارت و نور (برای بعضی از گونه‌ها)، هر یک از این عوامل می‌توانند جوانه‌زدن بذر را تحت تأثیر قرار دهند. خاک بهترین مکان برای فراهم‌کردن رطوبت، دما و اکسیژن است. رطوبت برای جوانه‌زدن بذر باید به مقداری باشد که بذر را کاملاً اشباع کرده و پوسته داخلی بذر را نرم کند. قابلیت حرکت آب از خلل و فرج خاک به طرف بذر و سرعت این حرکت بستگی به بافت خاک و ساختار خلل و فرج، فشرده‌بودن خاک و تماس بذر با خاک دارد. نگهداری یکنواخت رطوبت در یک بستر کاشت مناسب و نرم به دلیل تماس بیشتر بذر با خاک بهتر انجام می‌گیرد.

استاندارد عملکرد

در شرایط مناسب آب و هوایی با استفاده از وسایلی مانند دیسک، کولتیواتور، هرس دندانه‌ای، پس از اتصال به تراکتور و تنظیم بذرها را در اراضی بذرپاشی شده، زیر خاک نماید.

ضرورت و اهمیت زیر خاک‌کردن بذر

عملیات زیر خاک‌کردن بذر به منظور جوانه‌زدن و سبزشدن بذر را بذرکاری یا کاشت می‌نامند. هدف نهایی از تهیه زمین و بستر بذر ایجاد شرایط مناسب برای رشد گیاه است. خاک بستر مناسبی برای نگهداری گیاه، تأمین مواد غذایی، آب و هوا (اکسیژن)، جوانه‌زنی بذر و ادامه رشد گیاه می‌باشد. بذر جهت جوانه‌زنی نیاز به درجه حرارت لازم، رطوبت، اکسیژن و در برخی از گونه‌ها نور (بعضی ارقام توتون و تنباکو) می‌باشد. تأمین درجه حرارت و اکسیژن در سطح خاک امکان‌پذیر است اما به دلیل تبخیر آب از سطح خاک تأمین رطوبت مشکل می‌باشد. بنابراین، به منظور تأمین شرایط لازم برای جوانه‌زنی و رشد گیاه، بذر را زیر خاک می‌نمایند. محیط مناسب برای روییدن بذر و جوانه‌زدن محیطی است که در آن دانه‌بندی خاک مناسب باشد و 30 تا 40 درصد قطر خاکدانه دارای قطری مساوی قطر بذر باشند یعنی زمین برای کشت هر نوع بذر بایستی طوری آماده شود که در زمان زیر خاک‌کردن بذر، خاکدانه با بذر تماس برقرار نماید. در اثر زیر خاک نمودن بذر تماس بذرها با خاک زیاد شده و جذب رطوبت بهتر، سریع‌تر و بیشتر انجام می‌گیرد.

ابزار و ماشین‌های مورد نیاز برای زیر خاک کردن بذر:

1- دیسک‌ها (هرس بشقابی)
2- چنگه یا دندانه (هرس دندانه‌ای)
3- کولتیواتور مزرعه

دیسک‌ها

دیسک یکی از وسایل لازم برای هموار کردن زمین شخم خورده، خرد کردن و ریز کردن کلوخه‌های خاک است. عمق عمل دیسک 10 تا 15 سانتی‌متر است و جهت تکمیل تهیه بستر به کار می‌رود. از این وسیله در مواردی برای زیر خاک‌کردن بذر نیز استفاده می‌شود.

ویژگی‌های دیسک برای زیر خاک‌کردن بذر

- عمق عمل آن حدود 4 تا 15 سانتی‌متر است.
- هزینه زیر خاک‌کردن بذر با دیسک در عمق کم با توجه به عرض کم و وزن زیاد آن نسبت به هرس‌های دندانه‌ای و کولتیواتور بیشتر است.
- در زمین‌های سنگلاخی قابل استفاده نیست.
- در زمین‌هایی که بقایای گیاهی وجود دارد مناسب‌تر از سایر ادوات است.
- در زمین‌هایی که کلوخه‌های نسبتاً درشت دارد بهتر عمل می‌کند.
- در دیسک‌هایی کششی که هیدرولیکی نیستند، ابتدا و انتهای زمین زراعی بیش از یک بار دیسک زده می‌شود و احتمال بر هم‌زدن بستر و پودرشدن خاک و ایجاد سله و صدمه رساندن به بذر به وجود می‌آید.

انواع دیسک‌ها

دیسک تاندوم کششی هیدرولیکی:

این دیسک به دیسک چهار محور (دو زانویی) معروف بوده و در کشور ما جهت کاشت غلات از 28 پره تا 40 پره آن استفاده می‌شود (شکل 2)

فعالیت (صفحه 27 کتاب درسی)

 

کامل کنید: نام قسمت‌های مشخص شده در شکل (2) را مشخص کنید.

دیسک تاندوم سوار:

شکل و اجزای اصلی این دیسک کاملاً شبیه تاندوم کششی است. این دیسک فاقد چرخ‌های حامل و جک هیدرولیکی می‌باشد و به صورت اتصال سه نقطه به تراکتور متصل و از زمین به‌طور کامل بلند می‌شود (شکل 3)

دیسک آفست کششی:

شامل انواع هیدرولیکی و مکانیکی است. در انواع مکانیکی، به دلیل نداشتن سیستم هیدرولیک، تنظیم عمق (بالا و پایین‌کردن چرخ‌ها) دیسک با اهرم دستی انجام می‌شود، به همین دلیل کاربر تنها در شروع کار یکبار عمق عمل دیسک را تنظیم کرده و تا پایان کار ادامه می‌دهد. این موضوع سبب می‌شود ابتدا و انتهای زمین در هنگام دورزدن بیش از یک بار دیسک زده شود.

در دیسک‌های آفست کششی هیدرولیکی مشکل نوع مکانیکی را ندارد زیرا در ابتدا و انتهای زمین با استفاده از هیدرولیک، محور دیسک‌ها با پایین‌آمدن چرخ‌ها از خاک خارج می‌شود.

دیسک آفست سوار:

از لحاظ ساختمان شبیه به دیسک آفست کششی هیدرولیکی است با این تفاوت که به‌صورت اتصال سه نقطه به تراکتور متصل می‌شود (شکل 4 و 5)

چنگه یا دندانه

چنگه یا دندانه برای تهیه بستر بذر، خردکردن کلوخه‌های نرم، از بین‌بردن علف‌های هرز نو رسته، سله‌شکنی و زیر خاک‌کردن بذر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ویژگی‌های هرس‌های دندانه‌ای برای زیر خاک‌کردن بذر

چنگه یا دندانه به دلیل اینکه مقدار کمتری خاک را روی بذر می‌ریزد، وسیله مناسب‌تری برای زیر خاک کردن بذر است. این موضوع به ویژه در مورد بذرهایی مانند یونجه و شبدر که ریز هستند اهمیت بیشتری دارند. هرس یا دندانه خاک را خراش می‌دهد و سبب جابجاشدن بذر می‌شود بنابراین امکان اینکه بذری در این شرایط بر سطح خاک باقی بماند وجود دارد. هرس‌های دندانه‌ای در زمین‌های سنگلاخی بهتر از هرس‌های بشقابی عمل می‌کند، اما در زمینی که دارای خاشاک زیاد باشد، به علت فضای عبور محدود در بیشتر قاب‌ها، مسدود می‌گردد.

1- هرس‌های دندانه میخی (شکل 6)

- ماشین‌های نسبتاً ساده‌ای هستند که از قاب قابل انعطافی ساخته می‌شوند.
- عرض کار هرس‌های دندانه میخی را می‌توان با اضافه یا کم‌کردن تعداد این قاب‌ها زیاد یا کم کرد.
- عمق کار هرس‌های دندانه میخی حدود 5 سانتی‌متر است.
- تنظیمات عمق کار به وسیله تنظیم زاویه دندانه‌ها صورت می‌گیرد.

2- هرس‌های زنجیری (شکل 7)

- هرس‌های زنجیری در صورت ناهمواری و پستی و بلندی زمین بدون اشکال با خاک تماس پیدا می‌کنند.
- عرض کار این دستگاه‌ها بین 1/2 تا 7/3 متر می‌باشد.
- در محل اتصال یا گره قطعات تور زنجیری، تیغه‌های دو طرفه نصب شده‌اند که یک طرف این تیغه‌ها کوتاه‌تر از طرف دیگرشان است. به همین سبب برای تنظیم عمق کار توری‌های زنجیری را می‌توان پشت و رو کرد تا تیغه‌های کوتاه‌تر وارد خاک شوند.

3- هرس‌های انگشتی:

از لحاظ شکل ظاهری و کار شبیه به هرس‌های دندانه میخی می‌باشد، با این تفاوت که ارتعاش‌پذیری اضافی دندانه‌های انگشتی مجهز به فنرهای پیچی، به خردشدن کلوخه‌ها و گذر از کنار موانع کمک می‌کند (شکل 8)

4- هرس‌های دندانه فنری:

به ظاهر شبیه کولتیواتور مزرعه شاخه فنری است، اما از کولتیواتور مزرعه سبک‌تر است و در عمق کمتری نسبت به آن کار می‌کند (شکل 9).

کولتیواتور:

کولتیواتورها علاوه بر کاربرد در انجام شخم سطحی، شکستن لوله‌های مویین خاک، مبارزه با علف‌های هرز در زمین‌های آیش در فصل بهار در زیر خاک نمودن بذر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند (شکل 10)

ویژگی‌های کولتیواتور در زیرخاک نمودن بذر

کولتیواتورها در زیر خاک‌کردن بذر نسبت به دیسک دارای عمق کار کمتری می‌باشند و بذر را در عمق حداکثر 12-10 سانتی‌متری از سطح خاک قرار می‌دهند. اما عمق کاشت آن نسبت به چنگه یا دندانه بیشتر است و توانایی جابجایی خاک بیشتری را دارند. همانند دیسک و چنگه تعیین دقیق عمق کاشت بذر با کولتیواتورها نیز امکان‌پذیر نمی‌باشد. کولتیواتورها خاک را زیر و رو نمی‌کنند و امکان عمیق کاشتن بذر توسط آنها وجود ندارد. بنابراین، با کمک کولتیواتور می‌توان بذرهای درشت مانند لوبیا، نخود، باقلا و ... را به آسانی زیر خاک نمود و امکان سبزشدن بذرها در این شرایط نسبت به بذرهای ریز بیشتر می‌باشد. بذرهای با اندازه متوسط مانند گندم، جو، چاودار و یولاف نیز به راحتی توسط کولتیواتور زیر خاک برده می‌شوند و در صورت تهیه بستر مناسب و آبیاری، سبزشدن آنها با مشکل مواجه نمی‌شود.

فعالیت: زیر خاک‌کردن بذر با دیسک (صفحه 32 کتاب درسی)

 

1- دیسک را به تراکتور متصل نمایید.
2- اقدامات لازم برای سرویس و آماده به کار کردن دیسک را انجام دهید.
3- تنظیمات (تراز، زاویه محور بشقاب‌ها نسبت به جهت پیشروی، تنظیم عمق) را انجام دهید.

نکته: 

- در دیسک‌های سوار تراز عرضی و طولی و در دیسک‌های کششی تراز طولی انجام می‌شود.
- دقت و نظم در زیر خاک‌کردن بذر با دیسک اهمیت بیشتری نسبت به دیسک‌زدن برای نرم‌کردن خاک دارد. علت را در گزارشی به هنرآموز خود ارائه نمایید.
- عمق و زاویه محور بشقاب‌ها برای زیر خاک‌کردن بذر درحداقل ممکن تنظیم می‌شود.
- هنگام چرخش در ابتدا و انتهای مزرعه می‌بایست عمق کار دیسک را توسط بازوهای هیدرولیکی کم کرد یا دیسک را کاملاً از زمین بلند کرد.

4- پس از تنظیمات و قطعه‌بندی زمین اقدام به دیسک‌زدن کنید.
5- پس از پایان عملیات زیر خاک کردن، ابتدا و انتهای مزرعه را به صورت عمود بر جهت قبلی دیسک بزنید.

عملیات پس از زیر خاک‌کردن بذر

شیار ساز (فاروئر)

در زمین‌های بدون بقایای محصول قبلی یا شاخه و برگ علف‌های هرز جهت ایجاد جوی و پشته برای سهولت در آبیاری می‌توان از شیارساز استفاده کرد.

در برخی از مناطق در سیستم کشت آبی بعد از زیر خاک‌کردن بذر توسط شیارساز اقدام به شیارکشی می‌نمایند.

فعالیت (صفحه 33 کتاب درسی)

 

در شکل (13) نام هر یک از اجزاء مشخص شده را بنویسید.

فعالیت: ایجاد شیار با شیارساز (صفحه 34 کتاب درسی)

 

1- شیارساز را به تراکتور متصل کنید.
2- اقدامات لازم برای سرویس و آماده به کارکردن شیارساز را انجام دهید.
3- انواع تنظیمات را انجام دهید.

4- پس از تنظیمات و قطعه‌بندی عملیات ایجاد شیار را در مزرعه انجام دهید (شکل 15)
5- پس از پایان عملیات شیارساز را سرویس و به مسئول مربوطه تحویل دهید.

مرز کشی

پس از زیر خاک‌کردن بذر قطعه‌بندی زمین برای آبیاری یکنواخت از اهمیت خاصی برخوردار است. در اولین آبیاری آب بایستی با سرعت ملایم و به‌صورت یکنواخت در سرتاسر مزرعه توزیع گردد تا باعث جابجایی بذور و شست‌وشوی خاک نشود. در آبیاری کرتی قطعات توسط مرز از همدیگر جدا می‌شوند. طول قطعات برای آبیاری بر حسب بافت خاک و شیب زمین متفاوت است.

گفت‌وگو کنید (صفحه 35 کتاب درسی)

 

به‌صورت گروهی دلیل هریک از موارد زیر را بحث کنید سپس به ترتیبی که هنرآموز تعیین می‌کند توسط نماینده گروه در کلاس بیان نمایید.

- عرض مرزها حتی‌الامکان ضریبی از عرض ماشین برداشت باشد. چرا؟
- هر چه بافت خاک سبک‌تر و شیب زمین بیشتر باشد طول کرت‌ها را کمتر در نظر می‌گیرند. چرا؟
- هر چه شدت جریان ورودی آب در ردیف‌ها زیادتر باشد طول کرت‌ها را می‌توان بیشتر در نظرگرفت. چرا؟
- اگر شیب مزرعه زیاد باشد مقدار آب ورودی قطعات باید کم باشد و اگر شیب مزرعه کم باشد مقدار آب ورودی را باید زیادتر در نظر گرفت. چرا؟

واحد یادگیری 3: ایجاد نهرها

آیا می‌دانید که:

- نهرهای اصلی و فرعی به چه منظور ایجاد می‌شوند؟
- شیب زمین در منطقه شما چگونه تعیین می‌شود؟
- از چه وسیله یا وسایلی در منطقه شما برای ایجاد نهرها استفاده می‌شود؟

انتقال آب از منبع آب به کنار مزرعه نقش مهمی در مقدار آب رسیده شده سطح مزرعه دارد. ایجاد نهرهای مناسب شامل روش ایجاد نهر، وسایل مورد استفاده، شکل‌دهی به نهرها و پوشش داخلی نهر در بازدهی انتقال آب به مزرعه نقش مهمی دارد. توزیع آب درون مزرعه نیز به کمک وسایل مناسب انجام می‌شود. ایجاد نهرهای فرعی با توجه به شیب زمین زراعی و رساندن آب به جویچه‌ها، بازدهی توزیع آب در مزرعه را افزایش می‌دهد.

استاندارد عملکرد

در یک روز کاری ماشین مناسب را برای ایجاد نهر اصلی و فرعی انتخاب نماید، اتصالات سه نقطه را بررسی و نهرکن را به تراکتور متصل نماید و با اعمال تنظیمات لازم نهرهای اصلی، فرعی و زهکش (آب مازاد) را با عمق و عرض مشخص ایجاد کند.

ایجاد جوی‌های آبیاری در مزرعه

یکی از عملیات ضروری در تولید محصولات زراعی البته از نوع آبی، انجام آبیاری مزرعه با نظم و برنامه تدوین شده توسط کارشناسان مجرب یا کشاورزان خبره می‌باشد.

آبیاری به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد. در یک تقسیم‌بندی کلی، می‌توان انواع روش‌های آبیاری را به دو گروه بزرگ ثقلی و تحت فشار تقسیم کرد. روش تحت فشار که خود شامل آبیاری قطره‌ای و بارانی می‌باشد که در سال آینده ارائه خواهد شد. در این درس آبیاری به روش‌های ثقلی موردنظر می‌باشد.

آبیاری ثقلی هر چند دارای انواع غرقابی، حوضچه‌ای، جوی پشته‌ای و نشتی می‌باشد، اما همۀ این انواع از یک نظر شبیه به هم یا مشابه می‌باشند. در تمام انواع، جوی‌هایی برای رساندن آب و جوی‌هایی برای خارج‌کردن آب مازاد احتمالی، موردنیاز می‌باشد.

احداث انهار یا ایجاد جوی‌ها، در سطح کوچک به وسیله بیل انجام می‌شود. در سطح‌های بزرگ این امر توسط ماشین دنباله‌بندی به نام نهرکن، انجام می‌شود.

عوامل مؤثر در تعیین محل ایجاد جوی‌های آبیاری

جوی آبیاری در هر بخش از مزرعه در محلی باید ایجاد شود که امکان توزیع آب در تمام نقاط آن به راحتی ممکن گردد. لذا، جوی‌های آبیاری در بالاترین سمت یا ضلع آن بخش از مزرعه ایجاد می‌گردد. از سوی دیگر، جوی‌های آب مازاد مزرعه باید در محلی ایجاد گردد که تمامی آب مازاد سطحی از طریق آن، از مزرعه خارج گردد.

بر این اساس مهم‌ترین عوامل مؤثر در تعیین محل جوی‌ها و تعداد یا فواصل آنها از یکدیگر، عبارت‌اند از:

1- جهت شیب زمین
2- میزان شیب زمین
3- بافت خاک یا نفوذپذیری خاک

در آبیاری سطحی (ثقلی)، نهر در قسمت بالای زمین و عمود بر شیب کرت ایجاد می‌کنند. جوی مازاد آبیاری در قسمت پایین زمین و عمود بر شیب کرت ایجاد و به نهر پایین دست هدایت می‌کنند. در شیب ملایم و نفوذپذیری کم، برای مجموعه کرت‌های طویل قرار گرفته در کنار هم، یک جوی در نظر می‌گیرند. اما در زمین‌های با شیب طولی زیاد، ضمن آنکه طول کرت را کم یا کوتاه می‌گیرند، بین کرت‌های طولی با احداث گذرگاه کوچک (بندی) واستوارکردن آن با کاه و کلش، راه آبه قرار می‌دهند. در نتیجه چند کرت قرار گرفته در طول هم، از یک جوی، آبیاری می‌شوند.

نوع دیگری از آبیاری ثقلی، به صورت جوی و پشته‌ای است. این روش به عبارتی حد میانه بین روش غرقابی و نشتی می‌باشد. در این روش جوی‌های کشت را به عرض، طول و فواصل مختلف بر حسب عوامل مؤثر ایجاد می‌کنند سپس جوی آبیاری را در بالا دست زمین یا بالاترین ضلع و عمود بر شیب زمین و راستای جوی‌های کشت ایجاد می‌کنند (شکل 19).

وقتی شیب طولی تند باشد، طول جوی‌های کشت را کوتاه می‌گیرند یا اینکه آن را عمود بر شیب به‌صورت مارپیچی ایجاد می‌کنند. در مقاطعی از طول جوی‌های کشت، موانع یا میان بندهایی ایجاد کرده و با کاه و کلش استوار می‌کنند. میان بندها ضمن تنظیم ارتفاع آب در جوی‌های کشت، از جریان تند آب و فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند.

در نوع دیگری از آبیاری ثقلی که امروزه رواج بیشتری دارد، آبیاری نشتی است. سطح زمین در این روش غرق در آب نمی‌شود بلکه آب در جویچه‌های کوچکی به نام شیار به آهستگی و به مدت طولانی‌تری نسبت به دو روش دیگر، جریان می‌یابد. به این ترتیب آب در عمق و اطراف جویچه (پشته)، نفوذ و نشت می‌نماید.

در این روش نیز، پس از ایجاد شیارها در امتداد شیب، جوی آبیاری در بالا دست مزرعه و عمود بر شیب طولی، ایجاد می‌شود. ایجاد جوی زهکشی سطحی در این روش ضروری می‌باشد. جوی زهکشی در پایین دست مزرعه ایجاد می‌گردد. زه آب جاری در جوی زهکشی به اراضی پایین دست یا به خارج از مزرعه هدایت می‌شود. در طول جوی آبیاری و نیز جوی زهکشی میان بندهایی برای تنظیم جریان آب ایجاد و با کاه و کلش استوار می‌گردد.

نهرکن

آن گونه که در کتاب عملیات خاک‌ورزی آموختید، دستگاهی است، شبیه دو خیش گاوآهن برگردان‌دار (چپ ریز و راست ریز) است که از قسمت پشت، به هم متصل شده باشند اما از نظر اندازه از خیش گاوآهن برگردان‌دار بزرگ‌تر است.

در هنگام کار نوک خیش‌ها در زمین نفوذ کرده و خاک را به دو طرف می‌ریزد و در پشت نهرکن شیار عمیقی ایجاد می‌شود.

انواع نهرکن

نهرکن‌ها از نظر اندازه در ابعاد و اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند، اما برخی دارای عرض ثابت و تعدادی از آنها با عرض متغیر می‌باشند.

در نوع متغیر قسمت پیشانی به‌صورت لولایی بوده و می‌توان فاصله صفحه برگردان‌ها را کم یا زیاد کرد. از لحاظ اتصال به تراکتور و تنظیم عمق به دو نوع کششی و سوار تقسیم می‌شود، که در کشور ما عموماً از نوع سوار استفاده می‌شود.

آشنایی با ساختمان نهرکن

یک نهرکن به طور معمول از اجزای زیر تشکیل شده است:

1- شاسی
2- نقاط اتصال به تراکتور
3- صفحه برگردان‌ها
4- تیغه

فعالیت (صفحه 42 کتاب درسی)

 

کامل کنید: نام هر یک از اجزاء را در شکل (21) را در محل مشخص شده بنویسید.

اتصال نهرکن به تراکتور و انجام تنظیمات اولیه

چنانچه پیش‌تر آموختید اغلب نهرکن‌های رایج در کشور از نوع سوار می‌باشد. بر این اساس به‌صورت اتصال سه نقطه به تراکتور نصب می‌گردد. نهرکن پس از اتصال تنظیم می‌گردد که به آن تنظیم اولیه می‌گویند.

فعالیت: اتصال نهرکن به تراکتور و انجام تنظیم‌های اولیه (صفحه 43 کتاب درسی)

 

ابزار، وسایل و مواد مورد نیاز: نهرکن، تراکتور، لباس مناسب کار، تجهیزات ایمنی فردی، آچار و ابزار مکانیک عمومی، پین.

مراحل انجام کار:

جهت اتصال نهرکن به تراکتور با حداقل سرعت با دنده عقب تراکتور را به نهرکن نزدیک کرده ابتدا بازوی سمت چپ، سپس بازوی سمت راست را متصل کنید.

شکل 22- روش اتصال نهرکن به تراکتور

مطابق قسمت شماره 1 از شکل (22) به دلیل فاصله زیاد دکل نهرکن (محل نصب بازوی وسط) تا بازوی وسط پس از اتصال دو بازوی تحتانی اهرم کنترل وضعیت بازوها را تا آخر پایین برده و به آرامی تراکتور را به جلو هدایت کرده تا فاصله دکل تا بازوی وسط کم شود. (قسمت شماره 4) سپس طبق شکل 22 بازوی وسط را در جای خود قرار دهید.

پس از اتصال نهرکن زنجیرهای مهار دو بازوی تحتانی را مطابق شکل زیر به اندازه کافی سفت کنید.

نهرکنی یا ایجاد جوی

پس از آماده‌کردن نهرکن، اتصال و تنظیم، با در نظرگرفتن سایر شرایط اقدام به ایجاد نهر می‌گردد. این عملیات بایستی بلافاصله پس از کاشت بذر یا پس از فرم‌دهی زمین صورت گیرد.

نهر آبیاری بر حسب مقدار آب، عرض زمین، نوع خاک، فاصله منبع تا مقصد، سایر استفاده‌کنندگان از جوی یا حق آبه‌داران، ممکن است به‌صورت جوی اصلی، فرعی و فرعی درجه یک و دو ایجاد گردد. در این درس به نهرهای انتقال آب از منبع تا مزرعه که ممکن است به‌صورت لوله یا کانال‌های سیمانی و غیره باشد، نمی‌پردازیم بلکه صرفاً به انهار آبیاری سطح مزرعه پرداخته می‌شود.

فعالیت: ایجاد نهرهای اصلی و فرعی برای آبیاری (صفحه 45 کتاب درسی)

 

ابزار، وسایل و مواد مورد نیاز: تراکتور حامل نهرکن، امکانات ضروری برای یاداشت‌برداری تهیه عکس یا فیلم، دستمال تنظیف، لباس مناسب کار، تجهیزات ایمنی فردی، زمین آماده نهرکنی

مراحل انجام کار:

1- آماده به کار شوید. سپس با هماهنگی هنرآموز خود تراکتور و نهرکن را از سرپرست بخش تحویل بگیرید.
2- نهرکن را به تراکتور متصل کنید.
3- بازدیدهای لازم و تنظیمات اولیه را انجام دهید.
4- پس از انتقال تراکتور به مزرعه تراکتور را خاموش کرده محل احداث نهرها را با توجه به بررسی شرایط انتخاب و علامت‌گذاری نمایید.
5- تراکتور را به نقاط تعیین شده در مزرعه برای ایجاد نهر هدایت کنید.
6- عمق کار نهرکن را با توجه به میزان آب انتقالی تنظیم کنید.
7- تنظیم عمق با استفاده از اهرم هیدرولیک و بازوی وسط انجام می‌شود.
8- تنظیم عرض جوی با تغییر فاصله خاک برگردان و بازوی وسط انجام می‌شود.
9- ابتدا نهر اصلی را با توجه به شرایط در کنار یا وسط مزرعه احداث نمایید.
10- با توجه به علامت‌های مشخص شده نهرهای فرعی را ایجاد کنید.
11- نهر جمع‌آوری آب‌های مازاد (پساب) را در پایین دست زمین ایجاد نمایید.
12- در پایان کار پس از تمیزکردن نهرکن ماشین‌ها و تجهیزات را به سرپرست بخش تحویل دهید.
13- گزارش کار را آماده و به هنرآموز خود تحویل دهید.

انجام عملیات پس از نهرکنی

به مجموعه عملیاتی که پس ایجاد نهر و قبل از جاری‌کردن آب در نهر انجام می‌شود، گفته می‌شود. در این مرحله ابتدا با بیل اشکالات جزیی در شکل یا فرم جوی ایجادشده را برطرف نمود. این اشکالات ممکن است مربوط به راستای جوی، غیریکنواختی در عمق یا نامرتب‌بودن یال‌ها یا پشته‌های دو طرف جوی باشد. گاهی تقویت پشته‌ها برای مهار آب‌های پرحجم، ضروری می‌گردد.

ساختن بندها و میان بندها برای مهار جریان آب در داخل جوی و هدایت آب به خارج آن، در نقاط مختلف واقع در طول جوی از دیگر عملیات ضروری می‌باشد. کسب مهارت و انجام دقیق این فعالیت نقش مهمی در مهار آب و توزیع متوازن آن دارد.