واکسیناسیون قبل از ازدواج؛ سپری سلامتی برای زندگی مشترک
واکسن چیست و چگونه از ما محافظت میکند؟
بدن انسان سیستم دفاعی شگفتانگیزی به نام سیستم ایمنی1 دارد. این سیستم مانند یک ارتش آموزشدیده از بدن در برابر مهاجمان خارجی مثل ویروسها و باکتریها دفاع میکند. واکسن2 در واقع یک تمرین نظامی بیخطر برای این ارتش است! واکسنها معمولاً حاوی نسخهی ضعیفشده، کشتهشده یا بخشی از یک میکروب هستند که بیماریزا نیستند اما باعث میشوند سیستم ایمنی ما آن میکروب را بشناسد و علیه آن پادتن3 تولید کند. اگر در آینده همان میکروب قوی به بدن حمله کند، سیستم ایمنی به سرعت آن را شناسایی و نابود میکند.
چرا واکسیناسیون قبل از ازدواج اهمیت ویژهای دارد؟
ازدواج آغاز زندگی مشترک و شکلگیری یک خانواده است. در این زندگی جدید، زوجین ارتباط نزدیک فیزیکی و عاطفی دارند و در آینده ممکن است صاحب فرزند شوند. برخی بیماریهای ویروسی میتوانند از طریق تماس نزدیک یا از مادر به جنین منتقل شوند و عواقب جدی برای سلامت هر دو نفر یا نوزاد داشته باشند. هدف از واکسیناسیون در این مرحله، ایجاد یک «حفاظت دوگانه» است: هم محافظت از خود فرد و هم محافظت از شریک زندگی و فرزند آینده.
| نام واکسن (بیماری هدف) | اهمیت در ازدواج | تعداد دوز | وضعیت در برنامه ملی |
|---|---|---|---|
| MMR4 (سرخک، سرخجه، اوریون) | بسیار حیاتی، به ویژه برای بانوان. ابتلای بانوی باردار به سرخجه5 میتواند باعث ناهنجاریهای جدی جنین شود. | 1 یا 2 دوز | گنجانده شده |
| هپاتیت B6 | این ویروس میتواند از طریق تماس جنسی یا خون منتقل شود و به کبد آسیب برساند. واکسیناسیون زوجین خطر انتقال را نزدیک به صفر میکند. | 3 دوز (0، 1، 6 ماه) | گنجانده شده |
| کزاز-دیفتری7 (Td) | بیماری کزاز از طریق زخم وارد بدن میشود. با توجه به فعالیتهای روزمره، یادآوری این واکسن هر 10 سال ضروری است. | 1 دوز یادآور | گنجانده شده |
| ویروس پاپیلومای انسانی8 (HPV) | پیشگیری از زگیلهای تناسلی و مهمتر از آن، پیشگیری از سرطان دهانه رحم در بانوان و برخی سرطانها در آقایان. | 2 یا 3 دوز | اختیاری/پرداختی |
مراحل عملی واکسیناسیون پیش از ازدواج چگونه است؟
این روند بسیار ساده و سیستماتیک است. تصور کنید دو دانشآموز دبیرستانی به نامهای سارا و امیر قصد ازدواج دارند. مراحل آنها به شرح زیر خواهد بود:
گام اول: مشاوره و بررسی کارت واکسن – آنها به یک مرکز خدمات سلامت یا پزشک خانواده مراجعه میکنند. کارت واکسن دوران کودکی و مدرسه خود را همراه میبرند. پزشک یا مراقب سلامت، کارت را بررسی میکند تا ببیند کدام واکسنها را دریافت کردهاند و آیا نیاز به تزریق مجدد (یادآور) دارند یا خیر.
گام دوم: انجام آزمایشهای ساده خونی – برای برخی بیماریها مثل سرخجه و هپاتیت B، ممکن است یک آزمایش خون ساده درخواست شود. هدف این است که بفهمند آیا آنها قبلاً به این بیماریها مبتلا شدهاند یا واکسن زدهاند و در بدنشان پادتن محافظتی وجود دارد. اگر پادتن کافی داشته باشند، ممکن است نیاز به واکسن نباشد. این کار از تزریق بیجهت واکسن جلوگیری میکند. فرمول ساده بررسی ایمنی را میتوان اینگونه نشان داد:
گام سوم: دریافت واکسنهای لازم – بر اساس برنامه ملی واکسیناسیون و نتیجه آزمایش، پزشک برنامه تزریق را تنظیم میکند. مثلاً ممکن است به سارا، واکسن MMR تزریق شود و به هر دوی آنها، دوز اول هپاتیت B. تاریخ دوزهای بعدی (مثلاً دوز دوم هپاتیت B بعد از یک ماه) یادآوری میشود.
گام چهارم: تکمیل دوره واکسیناسیون – مهم است که تمام دوزهای یک واکسن (مثل 3 دوز هپاتیت B) در زمانهای مشخص تزریق شوند تا ایمنی کامل ایجاد شود. بهترین زمان شروع، حداقل 3 ماه قبل از ازدواج است تا قبل از شروع زندگی مشترک، ایمنی لازم شکل بگیرد.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: بله، ممکن است نیاز باشد. ایمنی برخی واکسنها مانند کزاز-دیفتری با گذشت زمان (حدود 10 سال) کاهش مییابد و نیاز به تزریق دوز یادآور دارد. همچنین، واکسنهای جدیدتری مثل HPV ممکن است در برنامه کودکی شما نبوده باشد. بررسی کارت واکسن توسط پزشک، پاسخ دقیق را مشخص میکند.
پاسخ: خیر، بلکه برعکس است. هدف اصلی از برخی واکسنها (مثل MMR) محافظت از دوران بارداری آینده است. اما یک نکته مهم وجود دارد: واکسنهای حاوی ویروس زنده ضعیف شده (مانند MMR) نباید در حین بارداری تزریق شوند. به همین دلیل است که تاکید میشود این واکسنها حتماً قبل از بارداری و ترجیحاً قبل از ازدواج دریافت شوند.
پاسخ: قطعاً مفید است. اولاً شما شخصاً در برابر آن بیماریها محافظت میشوید. ثانیاً، اگر شما در برابر بیماریای مانند سرخجه ایمن شوید، حتی اگر همسرتان ناقل باشد، خطری برای شما یا جنین آیندهتان ایجاد نمیکند. این یک اقدام مسئولانه برای خود و خانواده آینده است. البته بهترین حالت، واکسینه شدن هر دو نفر است.
پاورقی
1 سیستم ایمنی (Immune System) – مجموعهای از سلولها، بافتها و اندامها که بدن را در برابر عوامل بیماریزا دفاع میکنند.
2 واکسن (Vaccine) – فرآوردهای زیستی که ایمنی فعال اکتسابی در برابر یک بیماری خاص را ایجاد میکند.
3 پادتن (Antibody) – پروتئینهای خاصی که توسط سیستم ایمنی تولید میشوند تا با عوامل خارجی مبارزه کنند.
4 MMR: مخفف Measles, Mumps, Rubella به معنای سرخک، اوریون و سرخجه.
5 سرخجه (Rubella) – یک بیماری ویروسی مسری که در بزرگسالان علائم خفیفی دارد ولی در صورت ابتلای بانوان در اوایل بارداری میتواند منجر به نقایص مادرزادی شدید در جنین شود.
6 هپاتیت B (Hepatitis B) – یک عفونت ویروسی که به کبد حمله میکند و میتواند باعث بیماری حاد یا مزمن شود.
7 کزاز (Tetanus) و دیفتری (Diphtheria) – دو بیماری باکتریایی جدی که واکسن ترکیبی علیه آنها ساخته شده است.
8 ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus - HPV) – گروه شایعی از ویروسها که برخی انواع آن میتوانند باعث ایجاد زگیل تناسلی و سرطان شوند.
