کمشنوایی: دنیای صداهای آرام
انواع کمشنوایی: از گوش تا مغز
کمشنوایی انواع مختلفی دارد و بستگی به این دارد که کدام بخش از مسیر شنوایی، از گوش بیرونی تا مرکز شنوایی در مغز، آسیب دیده باشد. درک این تفاوتها برای انتخاب راهحل مناسب حیاتی است.
| نوع | محل آسیب | مثال رایج | پیشآگهی درمان |
|---|---|---|---|
| رسانایی | گوش بیرونی یا میانی | گوشدرد و کاهش شنوایی ناشی از عفونت گوش میانی (اوتیت) | غالباً قابل درمان |
| حسی-عصبی | گوش داخلی (حلزون) یا عصب شنوایی | کمشنوایی ناشی از پیرگوشییا قرارگیری در معرض سر و صدای بسیار بلند | غالباً دائمی |
| آمیخته | ترکیبی از گوش بیرونی/میانی و داخلی | فرد مسن با پیرگوشی، دچار عفونت گوش میانی هم بشود | بستگی به اجزا دارد |
| مرکزی | مسیرهای عصبی یا مراکز شنوایی در مغز | مشکل در درک معنای گفتار با وجود شنیدن طبیعی صداها | نیاز به توانبخشی تخصصی |
علل کمشنوایی: مادرزادی در مقابل اکتسابی
کمشنوایی یا از بدو تولد وجود دارد (مادرزادی) یا بعداً در طول زندگی ایجاد میشود (اکتسابی).
علل مادرزادی: ممکن است ارثی باشد (ژنتیکی) یا به دلیل مشکلاتی در دوران بارداری، مانند عفونتهای خاص مادر یا کمبود اکسیژن هنگام تولد رخ دهد. غربالگری شنوایی نوزادان برای تشخیص زودهنگام این نوع بسیار مهم است.
علل اکتسابی: این دسته بسیار متنوع است:
- عفونتها: مانند اوتیت میانی یا بیماریهایی مثل اوریون و سرخک.
- قرارگیری در معرض سر و صدا: مهمترین علت قابل پیشگیری! گوش دادن به موسیقی با صدای بلند از طریق هدفون یا کار در محیطهای پرسر و صدا (مانند کارخانهها) به سلولهای مویی ظریف گوش داخلی آسیب دائمی میزند.
- پیرگوشی: کاهش تدریجی شنوایی با افزایش سن، مشابه تار شدن بینایی. معمولاً ابتدا شنیدن صداهای زیر (مثل صدای پرندگان یا زنگ تلفن) سخت میشود.
- ضربه: ضربه به سر، فروبردن جسم خارجی در گوش یا تغییرات ناگهانی فشار هوا (مثل غواصی).
- داروها: برخی داروهای خاص (اتوتوکسیک) میتوانند عوارض جانبی بر شنوایی داشته باشند.
تشخیص و اندازهگیری: نقشهبرداری از شنوایی
متخصص شنواییشناسی (ادیولوژیست) با تستهای مختلف، نوع و میزان کمشنوایی را مشخص میکند. رایجترین این تستها، شنواییسنجی با صدای خالص است. در این تست، فرد در اتاقک عایق صدا مینشیند و هدفونی را روی گوشش قرار میدهد. دستگاه، صداهای با فرکانسها و شدتهای مختلف را پخش میکند و فرد هرگاه صدایی میشنود دکمهای را فشار میدهد. نتایج این تست روی نموداری به نام شنوایینگاره ثبت میشود.
راهحلها و فناوریهای یاریرسان
امروزه بسته به نوع و شدت کمشنوایی، راهکارهای مؤثری وجود دارد:
۱. سمعک: رایجترین وسیله کمکشنوایی برای کمشنواییهای حسی-عصبی خفیف تا شدید. سمعک صدا را دریافت، تقویت و پردازش کرده و سپس به گوش تحویل میدهد. مانند یک سیستم تقویتکننده شخصی و هوشمند عمل میکند. فرمول ساده تقویت صدا را میتوان اینگونه نشان داد: $V_{out} = G \times V_{in}$ که در آن $V_{in}$ صدای ورودی، $G$ بهره (میزان تقویت) و $V_{out}$ صدای خروجی تحویلشده به گوش است.
۲. کاشت حلزون: برای افرادی با کمشنوایی عمیق که سمعک برایشان کافی نیست. این دستگاه پیچیده، بخشهای آسیبدیده گوش داخلی را دور میزند و عصب شنوایی را مستقیماً با سیگنالهای الکتریکی تحریک میکند.
۳. درمان پزشکی یا جراحی: برای برخی کمشنواییهای رسانایی عالی عمل میکند. مثلاً قرار دادن لوله در پرده گوش برای تخلیه مایع گوش میانی یا ترمیم استخوانچههای آسیبدیده.
۴. ارتباط تکمیلی: لبخوانی، زبان اشاره و استفاده از فناوریهایی مانند زیرنویس تلفن همراه و چراغهای آژیر خطر، همگی به برقراری ارتباط بهتر کمک میکنند.
چگونه از شنوایی خود محافظت کنیم؟
پیشگیری، کلیدیترین و سادهترین راه است. برای محافظت از شنوایی خود و عزیزانتان:
- کاهش صدا: قاعده 60/60 را برای استفاده از هدفون رعایت کنید: حداکثر 60% حجم صدا به مدت 60 دقیقه در روز.
- استفاده از محافظ: در محیطهای پرسر و صدا (کارگاه، کنسرت) حتماً از گوشگیر یا محافظ گوش استفاده کنید.
- مراقب داروها باشید: در مورد عوارض جانبی داروها با پزشک مشورت کنید.
- چکاپ منظم: بخصوص پس از 50 سالگی یا در صورت احساس هرگونه تغییر در شنوایی.
- درمان عفونتها: عفونت گوش را جدی بگیرید و درمان را کامل کنید.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاورقی
1اوتیت (Otitis): التهاب و عفونت گوش.
2پیرگوشی (Presbycusis): کاهش شنوایی مرتبط با افزایش سن.
3اتوتوکسیک (Ototoxic): مواد یا داروهایی که برای گوش سمی هستند و به شنوایی آسیب میرسانند.
4دسیبل (Decibel - dB): واحد اندازهگیری شدت صدا.
5ادیولوژیست (Audiologist): متخصص تشخیص و مدیریت کمشنوایی و مشکلات تعادل.
6شنواییسنجی با صدای خالص (Pure Tone Audiometry): تست استاندارد برای تعیین آستانه شنوایی.
7شنوایینگاره (Audiogram): نمودار نتیجه تست شنوایی.
8سمعک (Hearing Aid): وسیله الکترونیکی تقویت کننده صدا.
9کاشت حلزون (Cochlear Implant): پروتز الکترونیکی که جایگزین عملکرد حلزون آسیبدیده میشود.
