پلاک چربی: تجمع چربی و مواد دیگر در دیواره رگ‌ها که باعث تنگی آنها می‌شود

پلاک چربی: دشمن پنهان درون رگ‌های ما

رگ‌های ما چگونه کار می‌کنند؟ (سطح ابتدایی)

بدن ما شبکه گسترده‌ای از لوله‌های بسیار نازک به نام رگ خونی دارد. این شبکه مانند جاده‌های یک شهر بزرگ است که خون، این مایع زندگی‌بخش، را به تمام سلول‌ها می‌رساند. خون، اکسیژن و غذا را حمل می‌کند. رگ‌های اصلی که خون را از قلب خارج می‌کنند، سرخرگ³ نام دارند. دیواره داخلی این سرخرگ‌ها در حالت سالم، صاف و انعطاف‌پذیر است تا خون به راحتی جریان یابد.

سفر پلاک: از یک خراش کوچک تا یک توده بزرگ

تشکیل پلاک یک شبه اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه یک فرآیند کند و چند مرحله‌ای است که ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد.

کلسترول: قهرمان یا ضدقهرمان؟ (سطح متوسطه)

کلسترول یک ماده چربی‌مانند است که بدن برای ساختن غشای سلولی و برخی هورمون‌ها به آن نیاز دارد. اما مشکل زمانی شروع می‌شود که مقدار آن در خون بیش از حد باشد. کلسترول توسط ناقل‌هایی به نام لیپوپروتئین در خون حمل می‌شود. دو نوع اصلی وجود دارد:

کلسترول بد (LDL): مانند کامیون‌های حمل زباله است که محموله کلسترول را در دیواره رگ‌ها تخلیه می‌کند و به تشکیل پلاک کمک می‌کند. کلسترول خوب (HDL⁶): مانند کامیون‌های بازیافت است که کلسترول اضافه را از دیواره رگ‌ها جمع‌آوری کرده و به کبد بازمی‌گرداند تا دفع شود.

یک آزمایش فکری: وقتی رگ‌ها باریک می‌شوند چه می‌شود؟

بیایید با یک مثال عملی اثرات تنگی رگ را بررسی کنیم. عضله قلب برای فعالیت مداوم خود به خون غنی از اکسیژن نیاز دارد. این خون از طریق سرخرگ‌های کرونر⁷ به آن می‌رسد.

سناریو: فرض کنید یک سرخرگ کرونر به دلیل پلاک، 50% تنگ شده است. در حالت استراحت، ممکن است خون کافی عبور کند. اما هنگام دویدن یا اضطراب، قلب سریع‌تر می‌زند و نیاز به اکسیژن بیشتری دارد. در این حالت، رگ تنگ شده مانند یک گلوگاه عمل می‌کند و نمی‌تواند خون اضافی را به عضله قلب برساند. نتیجه چیست؟ درد قفسه سینه (آنژین⁸) که علامت هشداردهنده‌ای است.

فاجعه اصلی (سکته قلبی): حالا تصور کنید روی پلاک ناپایدار، یک پارگی یا شکاف کوچک ایجاد شود. بدن برای ترمیم این پارگی، لخته خون تشکیل می‌دهد. این لخته می‌تواند به طور ناگهانی جلوی جریان خون را در همان رگ تنگ شده کاملاً بگیرد. وقتی خون نرسد، بخشی از عضله قلب می‌میرد. این همان سکته قلبی است.

عوامل اصلی که سرعت ساخت پلاک را افزایش می‌دهند

برخی عادات و شرایط زندگی مانند پای گذاشتن روی پدال گاز برای تشکیل پلاک عمل می‌کنند:

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹آترواسکلروز (Atherosclerosis): اصطلاح پزشکی برای سخت و تنگ شدن سرخرگ‌ها به دلیل تشکیل پلاک. از دو بخش "آترو" (به معنای خمیر یا جوهره، اشاره به ماده چرب) و "اسکلروز" (به معنای سخت شدن) تشکیل شده است.
²کلسترول (Cholesterol): یک ماده مومی شکل و چربی‌مانند که در خون و تمام سلول‌های بدن یافت می‌شود.
³سرخرگ (Artery): رگ خونی که خون را از قلب به سایر قسمت‌های بدن حمل می‌کند.
⁴LDL (Low-Density Lipoprotein): لیپوپروتئین با چگالی پایین، حامل اصلی کلسترول بد.
⁵ماکروفاژ (Macrophage): نوعی گلبول سفید که در سیستم ایمنی برای بلعیدن مواد بیگانه و زائد تخصص یافته است.
⁶HDL (High-Density Lipoprotein): لیپوپروتئین با چگالی بالا، حامل کلسترول خوب.
⁷سرخرگ کرونر (Coronary Artery): سرخرگ‌هایی که خون را به عضله قلب می‌رسانند.
⁸آنژین (Angina Pectoris): درد یا ناراحتی در قفسه سینه که معمولاً به دلیل کاهش جریان خون به عضله قلب ایجاد می‌شود.