دسته‌بندی داده‌های زیاد و پراکنده: از آشفتگی تا نظم
داده‌های پراکنده چه هستند و چرا باید دسته‌بندی شوند؟
تصور کنید کمد لباس‌هایتان کاملاً به‌هم‌ریخته است؛ جوراب‌ها، شلوارها، پیراهن‌ها و کلاه‌ها همه درهم هستند. پیدا کردن یک لباس خاص در این شرایط بسیار سخت خواهد بود. داده‌های پراکنده۲ دقیقاً مثل همین کمد به‌هم‌ریخته هستند: اطلاعات مختلفی که هیچ ترتیب و نظمی ندارند. هدف از دسته‌بندی، ایجاد نظم در این اطلاعات است تا پیدا کردن و استفاده از آنها آسان شود.
مثال دیگر، جمع‌آوری اطلاعات دربارهٔ حیوانات یک باغ وحش است. اگر فقط اسم حیوانات را بدون هیچ ترتیبی بنویسیم، یک لیست طولانی و آشفته خواهیم داشت. اما اگر آنها را در گروه‌هایی مثل پستانداران، پرندگان و خزندگان قرار دهیم، همۀ اطلاعات منظم می‌شوند.
| حالت داده‌ها | مثال از حیوانات | مثال از وسایل مدرسه |
|---|---|---|
| پراکنده و نامنظم | شیر، طوطی، مار، فیل، عقاب | خودکار، دفتر هندسه، مداد، پاک‌کن، دفتر ریاضی |
| دسته‌بندی شده و منظم | پستانداران: شیر، فیل پرندگان: طوطی، عقاب خزندگان: مار |
لوازم نوشتاری: خودکار، مداد دفترها: دفتر هندسه، دفتر ریاضی لوازم جانبی: پاک‌کن |
چگونه داده‌ها را دسته‌بندی کنیم؟ مراحل ساده و کاربردی
دسته‌بندی یک فرآیند چهار مرحله‌ای است که با تمرین در زندگی روزمره می‌توانید به راحتی آن را یاد بگیرید.
مرحله ۱: جمع‌آوری داده‌ها
اولین قدم، جمع‌آوری تمام اطلاعات پراکنده است. مثلاً اگر می‌خواهید کتاب‌های کتابخانه‌تان را مرتب کنید، اول همهٔ آنها را از قفسه بیرون بیاورید و در یک جا جمع کنید.
مرحله ۲: انتخاب معیار برای دسته‌بندی
معیار۳ یعنی مبنایی که براساس آن چیزها را گروه‌بندی می‌کنیم. برای کتاب‌ها، معیار می‌تواند موضوع کتاب (رمان، علمی، تاریخی) یا حجم کتاب (کم‌صفحه، پُرصفحه) باشد.
$ \text{دسته‌بندی موفق} = \text{داده‌های کامل} + \text{معیار مناسب} + \text{گروه‌های منطقی} $
مرحله ۳: ایجاد گروه‌های منطقی
گروه‌ها باید واضح و مجزا از هم باشند. مثلاً اگر رنگ را معیار دسته‌بندی اسباب‌بازی‌ها قرار دهید، گروه‌هایی مثل قرمز، آبی و سبز ایجاد می‌کنید. دقت کنید که یک اسباب‌بازی فقط باید در یک گروه قرار گیرد.
مرحله ۴: قرار دادن هر داده در گروه مربوطه
در این مرحله، هر شیء یا اطلاعات را در گروه صحیح خود قرار می‌دهید. مثلاً کتاب داستان «شازده کوچولو» در گروه رمان و کتاب «دانشنامهٔ حیوانات» در گروه کتاب‌های علمی قرار می‌گیرد.
کاربرد دسته‌بندی داده‌ها در زندگی روزمره
شاید جالب باشد بدانید که شما هرروز از دسته‌بندی استفاده می‌کنید، حتی اگر متوجه آن نباشید. وقتی اپلیکیشن عکس‌های گوشی همراهتان، تصاویر را به دسته‌های «تعطیلات»، «دوستان» و «طبیعت» تقسیم می‌کند، در حال انجام یک دسته‌بندی خودکار است.
یک مثال دیگر، خرید از سوپرمارکت است. در یک فروشگاه منظم، کالاها در گروه‌های مشخصی چیده شده‌اند: لبنیات، نوشیدنی‌ها، خشکبار. این کار پیدا کردن اجناس را بسیار سریع‌تر می‌کند.
| سناریو | زمان متوسط برای پیدا کردن | کارایی |
|---|---|---|
| جستجوی یک کتاب در کتابخانهٔ بدون دسته‌بندی | 20 دقیقه | کم |
| جستجوی یک کتاب در کتابخانهٔ با دسته‌بندی موضوعی | 3 دقیقه | زیاد |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
استفاده از چند معیار به طور همزمان باعث سردرگمی می‌شود. مثلاً اگر بخواهید همزمان کتاب‌ها را هم براساس موضوع و هم براساس رنگ جلد دسته‌بندی کنید، نتیجه کارآمد نخواهد بود. بهتر است یک معیار اصلی انتخاب کنید و به آن پایبند باشید.
این یک موقعیت رایج است. مثلاً یک کتاب هم می‌تواند تاریخی باشد و هم رمان. در این موارد، باید تصمیم بگیرید که کدام ویژگی برای هدف شما مهم‌تر است. اگر هدف مطالعهٔ داستان است، آن را در گروه رمان قرار دهید. گاهی نیز می‌توان یک گروه جدید مثل «رمان‌های تاریخی» ایجاد کرد.
بله، تعداد گروه‌ها باید متعادل باشد. اگر گروه‌ها خیلی کم باشند (مثلاً فقط دو گروه)، هر گروه شامل داده‌های زیادی می‌شود و نظم چندانی ایجاد نمی‌کند. اگر گروه‌ها خیلی زیاد باشند (مثلاً 20 گروه برای 50 کتاب)، کار را پیچیده می‌کند. تعداد گروه‌های بهینه معمولاً بین 3 تا 7 گروه است.
پاورقی
۱دسته‌بندی داده‌ها (Data Classification): فرآیند سازماندهی اطلاعات به گروه‌ها یا دسته‌های مختلف بر اساس ویژگی‌های مشترک.
۲داده‌های پراکنده (Scattered Data): اطلاعاتی که هیچ نظم یا ساختار مشخصی ندارند و به صورت تصادفی جمع‌آوری شده‌اند.
۳معیار (Criterion): استاندارد یا مبنایی که برای قضاوت، مقایسه یا گروه‌بندی چیزها استفاده می‌شود.
