دستگاه دفع ادرار: تصفیه‌خانهٔ هوشمند بدن
اجزای اصلی دستگاه دفع ادرار و کار هر کدام
دستگاه دفع ادرار از چند بخش اصلی تشکیل شده که مانند یک تیم با هم کار می‌کنند. در جدول زیر می‌توانید این اجزا و وظیفهٔ هر یک را ببینید:
| نام جزء | شبیه به | وظیفه اصلی |
|---|---|---|
| کلیه‌ها۲ | تصفیه‌خانهٔ آب | تصفیه خون و تولید ادرار |
| حالب‌ها۳ | لوله‌های انتقال | انتقال ادرار از کلیه به مثانه |
| مثانه۴ | مخزن ذخیره | جمع‌آوری و نگهداری ادرار |
| مجرای ادرار۵ | لولهٔ خروجی | خروج ادرار از بدن |
هر انسان سالم دو کلیه دارد که در دو طرف پشت شکم قرار گرفته‌اند. اندازهٔ هر کلیه تقریباً به اندازهٔ یک مشت بسته است. این اندام‌های لوبیایی شکل، خون را به طور مداوم تصفیه می‌کنند. فرآیند تصفیه را می‌توان با این رابطهٔ ساده نشان داد: $ خون + مواد\ زائد \rightarrow ادرار $.
سفر یک قطره آب از خون تا دفع
بیایید مسیری را که یک مادهٔ زائد در بدن طی می‌کند، مرحله به مرحله دنبال کنیم. این سفر با نوشیدن یک لیوان آب شروع می‌شود.
وقتی شما آب می‌نوشید، این آب از طریق دستگاه گوارش جذب خون می‌شود. خون، این آب و مواد زائد حل‌شده در آن را به کلیه‌ها می‌برد. در کلیه‌ها، واحدهای کوچک تصفیه به نام نفرون۶ وجود دارند. هر کلیه حدود ۱ میلیون نفرون دارد! این نفرون‌ها مانند صافی‌های بسیار ریز عمل می‌کنند.
مواد مفید خون مانند گلوکز و بخش عمده‌ای از آب، دوباره به خون بازمی‌گردند و مواد زائد و آب اضافی، ادرار را تشکیل می‌دهند. ادرار تولیدشده از طریق دو لولهٔ باریک به نام حالب به مثانه می‌رود. مثانه مانند یک بادکنک قابل ارتجاع است و می‌تواند تا نیم لیتر ادرار را در خود نگه دارد. وقتی مثانه تقریباً نیمه‌پر شود، پیامی به مغز می‌فرستد که "وقت دفع است". در زمان مناسب، مغز به عضلات مثانه دستور می‌دهد تا منقبض شوند و ادرار از طریق مجرای ادرار از بدن خارج شود.
اهمیت نوشیدن آب برای سلامت دستگاه ادراری
نوشیدن آب کافی برای سلامت این دستگاه حیاتی است. وقتی آب کافی می‌نوشید، ادرار رقیق‌تر می‌شود و به راحتی از کلیه‌ها و مجاری ادراری عبور می‌کند. این کار از تشکیل سنگ‌های کلیوی۷ جلوگیری می‌کند. سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که مواد معدنی در ادرار غلیظ، به هم بچسبند و کریستال‌های سختی ایجاد کنند.
یک آزمایش ساده برای فهمیدن اینکه آیا آب کافی می‌نوشید، توجه به رنگ ادرار است. ادرار سالم باید زرد بسیار کم‌رنگ ( هم چنین شفاف) باشد. اگر ادرار پررنگ و غلیظ باشد، نشان‌دهندهٔ این است که باید آب بیشتری بنوشید.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: بله، این کار می‌تواند به مثانه و کلیه‌ها فشار وارد کند و حتی باعث عفونت ادراری شود. وقتی بدن پیام دفع می‌فرستد، بهتر است در اولین فرصت مناسب به آن پاسخ دهید.
پاسخ: گاهی ادرار به دلیل سرعت زیاد خروج، به طور موقت کف می‌کند که طبیعی است. اما اگر کف ادرار زیاد و پایدار باشد، ممکن است نشان‌دهندهٔ وجود پروتئین اضافی در ادرار باشد که در این صورت باید با یک بزرگتر یا پزشک مشورت کرد.
پاسخ: خیر. این تعداد به عواملی مانند مقدار آب نوشیده شده، هوا و فعالیت بدنی بستگی دارد. به طور معمول، دفع ادرار بین ۴ تا ۸ بار در روز طبیعی است.
پاورقی
۱دستگاه دفع ادرار (Urinary System): سیستم تصفیه‌ای بدن که مسئول حذف مواد زائد از خون و دفع آن‌ها به صورت ادرار است.
۲کلیه (Kidney): اندامی لوبیایی شکل که خون را تصفیه و ادرار تولید می‌کند.
۳حالب (Ureter): لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند.
۴مثانه (Urinary Bladder): اندامی کیسه‌ای که ادرار را تا زمان دفع در خود ذخیره می‌کند.
۵مجرای ادرار (Urethra): لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می‌کند.
۶نفرون (Nephron): واحدهای میکروسکوپی و عملکردی کلیه که مسئول تصفیهٔ خون هستند.
۷سنگ کلیه (Kidney Stone): توده‌های سخت و کریستالی تشکیل‌شده از مواد معدنی که در کلیه یا مجاری ادراری ایجاد می‌شوند.
