دندان: آسیاب‌های کوچک بدن
دندان از چه قسمت‌هایی ساخته شده است؟
یک دندان مانند یک کوه یخ است؛ قسمتی از آن را می‌بینیم و قسمت بزرگ‌تر در زیر لثه پنهان است. هر دندان از چند لایه‌ی مهم تشکیل شده است:
| نام قسمت | وظیفه | مثال مشابه |
|---|---|---|
| مینا[1] | لایه‌ی سخت و محافظ بیرونی | مانند پوسته‌ی محکم یک تخم مرغ |
| عاج[2] | لایه‌ی استخوان‌مانند زیر مینا | مانند بدنه‌ی اصلی یک خودرو زیر رنگ آن |
| پالپ[3] | مرکز دندان شامل عصب و رگ‌های خونی | مانند مرکز فرماندهی یک ساختمان |
| ریشه | قسمتی که دندان را در استخوان فک محکم می‌کند | مانند پایه‌های یک چادر |
مینای دندان سخت‌ترین ماده در بدن انسان است، حتی از استخوان هم سخت‌تر! این لایه از دندان در برابر ضربه و خوردگی محافظت می‌کند. وقتی یک تکه یخ را گاز می‌زنید، این مینا است که فشار را تحمل می‌کند.
چند نوع دندان در دهان ما وجود دارد؟
دندان‌های شما مانند یک تیم فوتبال هستند که هر کدام وظیفه‌ی خاصی دارند. در یک دهان کامل بزرگسالان، 32 دندان وجود دارد که به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
| نوع دندان | تعداد در هر فک | کاربرد اصلی | شکل |
|---|---|---|---|
| پیش[5] | 4 | بریدن و گاز زدن غذا (مثل قیچی) | تیز و لبه‌ی تخت |
| نیش[6] | 2 | پار کردن و دریدن غذا (مثل چاقو) | نوک تیز |
| آسیای کوچک[7] | 4 | خرد کردن و له کردن غذا | دو برآمدگی (کاسپ) |
| آسیای بزرگ[8] | 6 | آسیاب کردن کامل غذا (مثل هاون) | چندین برآمدگی پهن |
دندان‌ها چگونه به گوارش غذا کمک می‌کنند؟
عملکرد دندان‌ها فراتر از خرد کردن مکانیکی غذاست. وقتی یک سیب را گاز می‌زنید، دندان‌های پیش شما مانند یک قیچی عمل کرده و یک تکه از آن را جدا می‌کنند. سپس دندان‌های نیش آن تکه را پاره کرده و دندان‌های آسیا آن را به ذرات ریز تبدیل می‌کنند. این کار باعث می‌شود سطح تماس غذا با آنزیم‌های گوارشی در معده و روده بسیار بیشتر شود و هضم غذا به راحتی انجام پذیرد. اگر غذا به خوبی جویده نشود، معده باید کار سخت‌تری انجام دهد که ممکن است منجر به درد معده شود.
به این فکر کنید که چگونه یک مخلوط کن مواد غذایی را برای درست کردن یک اسموتی خرد می‌کند. دندان‌های شما دقیقاً همین کار را برای سیستم گوارش شما انجام می‌دهند!
سفر زندگی یک دندان: از شیری تا دائمی
همه‌ی ما دو دست دندان داریم. اولین مجموعه، دندان‌های شیری[9] هستند که حدود 20 عدد می‌باشند و معمولاً از سن 6 ماهگی شروع به رویش می‌کنند. این دندان‌ها کوچک‌تر و سفیدتر از دندان‌های دائمی هستند. آن‌ها "نگهدارنده‌ی فضای" طبیعی برای دندان‌های دائمی هستند. وقتی به سن 6 یا 7 سالگی می‌رسید، کمک‌می‌کنند ریشه‌ی دندان‌های شیری جذب شده و می‌افتند تا جای خود را به دندان‌های دائمی[10] بدهند که قرار است تا آخر عمر با شما باشند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر، این یک باور غلط رایج است. مسواک زدن محکم نه تنها دندان‌ها را تمیزتر نمی‌کند، بلکه به مینای دندان و لثه‌ها آسیب می‌زند و باعث ساییدگی و حساسیت دندان می‌شود. بهتر است با حرکات آرام و دایره‌ای دندان‌های خود را مسواک بزنید.
مسواک زدن تنها بخشی از ماجراست. استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن بین دندان‌ها، رعایت رژیم غذایی کم‌شکر و معاینه‌ی منظم توسط دندانپزشک نیز به همان اندازه مهم هستند. گاهی درد دندان به دلیل پوسیدگی در جایی است که مسواک به آن نمی‌رسد.
خیر. دندان عقل[11] اگر به درستی و در فضای کافی رویش پیدا کند و قابل تمیز کردن باشد، نیاز به کشیدن ندارد. اما اغلب به دلیل کمبود فضا، کج درمی‌آید یا باعث شلوغی دیگر دندان‌ها می‌شود که در این صورت دندانپزشک کشیدن آن را توصیه می‌کند.
پاورقی
[1] مینا (Enamel): لایه بیرونی و بسیار سخت دندان.
[2] عاج (Dentin): لایه استخوان‌مانند زیر مینا.
[3] پالپ (Pulp): بافت نرم مرکز دندان حاوی عصب و رگ خونی.
[4] هیدروکسی‌آپاتیت (Hydroxyapatite): ترکیب معدنی اصلی تشکیل‌دهنده مینا و عاج دندان.
[5] پیش (Incisors): دندان‌های جلویی برای برش.
[6] نیش (Canines): دندان‌های نوک‌تیز برای دریدن.
[7] آسیای کوچک (Premolars): دندان‌های کناری برای خرد کردن.
[8] آسیای بزرگ (Molars): دندان‌های عقبی برای آسیاب کردن.
[9] دندان شیری (Deciduous Teeth / Baby Teeth): اولین مجموعه دندان‌ها.
[10] دندان دائمی (Permanent Teeth): دندان‌هایی که جایگزین دندان‌های شیری می‌شوند.
[11] دندان عقل (Wisdom Teeth): آخرین دندان‌های آسیای بزرگ که در انتهای فک رویش می‌یابند.
