گزارش علمی: هنر ثبت دقیق یافته‌ها
اجزای اصلی یک گزارش علمی
هر گزارش علمی، صرف نظر از موضوع آن، از بخش‌های مشخصی تشکیل شده است. این بخش‌ها به ما کمک می‌کنند تا کار خود را به ترتیب منطقی ارائه دهیم و دیگران نیز به راحتی آن را درک کنند.
| ردیف | نام بخش | هدف و توضیح |
|---|---|---|
| 1 | هدف و سؤال | توضیح می‌دهد که چرا این آزمایش را انجام می‌دهیم و می‌خواهیم به چه سؤالی پاسخ دهیم. |
| 2 | مواد و روش‌ها | فهرست وسایل مورد نیاز و مراحل گام‌به‌گام انجام آزمایش در این بخش نوشته می‌شود. |
| 3 | نتایج و داده‌ها | همهٔ چیزهایی که در حین آزمایش دیده‌اید، اندازه‌گیری کرده‌اید یا ثبت کرده‌اید در این بخش قرار می‌گیرد. |
| 4 | تحلیل و استنتاج | در این بخش، شما داده‌های خود را بررسی کرده و بر اساس آن‌ها یک نتیجه‌گیری منطقی ارائه می‌دهید. |
چگونه داده‌های خود را سازماندهی کنیم؟
فرض کنید می‌خواهید اثر مقدار آب بر رشد یک گیاه را بررسی کنید. شما به سه گلدان یکسان با سه گیاه مشابه نیاز دارید. به گیاه اول روزی 50 میلی‌لیتر، به گیاه دوم 100 میلی‌لیتر و به گیاه سوم 150 میلی‌لیتر آب می‌دهید. بعد از دو هفته، ارتفاع هر گیاه را اندازه می‌گیرید.
در این آزمایش، مقدار آب، متغیر مستقل۲ (چیزی که شما تغییرش می‌دهید) و ارتفاع گیاه، متغیر وابسته۱ (چیزی که در پاسخ تغییر می‌کند) است. بهترین راه برای نمایش این داده‌ها، استفاده از یک جدول است.
| نام گیاه | مقدار آب روزانه (میلی‌لیتر) | ارتفاع اولیه (سانتی‌متر) | ارتفاع نهایی (سانتی‌متر) | میزان رشد |
|---|---|---|---|---|
| گیاه A | 50 | 10 | 12 | 2 |
| گیاه B | 100 | 10 | 15 | 5 |
| گیاه C | 150 | 10 | 13 | 3 |
از داده تا نمودار: یک قدم بزرگ
حالا که داده‌هایمان را در جدول مرتب کردیم، می‌توانیم آن‌ها را به یک نمودار تبدیل کنیم. نمودارها اطلاعات را به شکلی نشان می‌دهند که مغز ما راحت‌تر می‌تواند الگوها و رابطه‌ها را ببیند. برای مثال، اگر بخواهیم رابطه بین "مقدار آب" و "میزان رشد" گیاهان را ببینیم، یک نمودار میله‌ای بهترین انتخاب است. در نمودار، محور افقی معمولاً متغیر مستقل۲ (مقدار آب) و محور عمودی متغیر وابسته۱ (میزان رشد) را نشان می‌دهد.
هنر استنتاج: چه چیزی از داده‌ها یاد گرفتیم؟
این بخش، مهم‌ترین قسمت گزارش شماست. در اینجا باید به سؤال اولیهٔ آزمایش پاسخ دهید. با نگاه به جدول و نمودار گیاهان، چه می‌بینید؟
مشاهده می‌شود که گیاه B که 100 میلی‌لیتر آب دریافت کرده، بیشترین رشد را داشته است. گیاه A با آب کمتر، رشد کمتری داشته و جالب است که گیاه C با آب بیشتر نیز رشد کمتری از گیاه B داشته است. بنابراین می‌توان اینگونه استنتاج۳ کرد: "به نظر میرسد برای این نوع گیاه، مقدار آب 100 میلی‌لیتر در روز، مقدار مناسبی برای رشد است. هم کم‌آبی و هم آبیاری بیش از حد، می‌تواند باعث کاهش رشد شود."
به خاطر داشته باشید که استنتاج شما باید مستقیماً از داده‌های خودتان نشأت بگیرد. از حدس و گمان دوری کنید.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱متغیر وابسته (Dependent Variable): متغیری که در پاسخ به تغییرات متغیر مستقل، اندازه‌گیری یا مشاهده می‌شود. در مثال گیاه، "ارتفاع گیاه" متغیر وابسته است.
۲متغیر مستقل (Independent Variable): متغیری که محقق آن را عمداً تغییر می‌دهد تا اثر آن را بر متغیر وابسته بررسی کند. در مثال گیاه، "مقدار آب" متغیر مستقل است.
۳استنتاج (Inference): فرآیند نتیجه‌گیری منطقی بر اساس شواهد و داده‌های جمع‌آوری شده.
