نمونه‌گیری: نگاهی کوچک به یک جامعهٔ بزرگ
نمونه‌گیری چیست و چرا لازم است؟
فرض کنید می‌خواهید بدانید دانش‌آموزان پایهٔ هفتم تمام مدارس ایران چه کتاب‌های غیردرسی دوست دارند. آیا ممکن است به ازای هر دانش‌آموز تماس بگیرید و از او بپرسید؟ مسلماً نه! چون هم وقت زیادی می‌برد و هم هزینهٔ بسیار بالایی دارد. اینجا است که نمونه‌گیری به کمک ما می‌آید.
در نمونه‌گیری، ما به جای مطالعهٔ کل جامعه۲ (همهٔ دانش‌آموزان پایهٔ هفتم)، یک زیرمجموعهٔ کوچک از آن را که نمونه۳ نام دارد، انتخاب و بررسی می‌کنیم. سپس نتایج به‌دست‌آمده از این نمونه را به کل جامعه تعمیم می‌دهیم.
انواع روش‌های نمونه‌گیری
روش‌های مختلفی برای انتخاب یک نمونهٔ خوب وجود دارد. در جدول زیر، برخی از رایج‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
| نام روش | شرح روش | مثال |
|---|---|---|
| نمونه‌گیری تصادفی ساده۴ | هر عضو جامعه شانس یکسان و مشخصی برای انتخاب شدن دارد. مثل کشیدن قرعه. | انتخاب ۵۰ دانش‌آموز از روی فهرست اسامی تمام دانش‌آموزان با استفاده از یک برنامهٔ تولید اعداد تصادفی. |
| نمونه‌گیری طبقه‌ای۵ | جامعه به گروه‌های همگن (طبقه) تقسیم می‌شود. سپس از هر طبقه به‌صورت تصادفی نمونه انتخاب می‌شود. | برای نظرسنجی دربارهٔ کتاب، جامعه را به طبقه‌های «دختران» و «پسران» تقسیم کرده و از هر کدام به‌طور جداگانه نمونه‌گیری می‌کنیم. |
| نمونه‌گیری خوشه‌ای۶ | جامعه به خوشه‌های طبیعی (مثلاً مدارس مختلف) تقسیم می‌شود. سپس چند خوشه به‌صورت تصادفی انتخاب و تمام اعضای آن‌ها بررسی می‌شوند. | انتخاب ۵ مدرسه از بین تمام مدارس شهر و بررسی تمام دانش‌آموزان پایهٔ هفتم همان ۵ مدرسه. |
| نمونه‌گیری در دسترس۷ | نمونه از بین افرادی انتخاب می‌شود که در دسترس هستند. این روش ممکن است نتیجه را مخدوش کند. | پرسیدن نظر فقط از دانش‌آموزان کلاس خودمان دربارهٔ کتاب‌های غیردرسی. |
نمونه‌گیری در زندگی روزمره
شما در زندگی روزمره، ناخودآگاه از نمونه‌گیری استفاده می‌کنید. وقتی می‌خواهید بفهمید یک قابلمه غذا چقدر نمک دارد، فقط یک قاشق از آن را مزه می‌کنید. شما کل قابلمه را نمی‌خورید! آن قاشق، نمونه‌ای از کل غذا است.
یک مثال دیگر: کارخانه‌ای که روزانه ۱۰۰۰۰ شکلات تولید می‌کند، نمی‌تواند کیفیت تک‌تک آن‌ها را بررسی کند. بنابراین، کارگران کیفیت‌کنترل، هر چند ساعت یکبار، مثلاً ۵۰ شکلات را به‌صورت تصادفی برمی‌دارند و آن‌ها را آزمایش می‌کنند. اگر از این ۵۰ شکلات، بیشتر آن‌ها خوب بود، نتیجه می‌گیرند که کل تولیدات آن روز باکیفیت است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱نمونه‌گیری (Sampling): روشی برای انتخاب یک زیرمجموعه از یک جامعهٔ بزرگ به منظور مطالعه و تعمیم نتایج به کل جامعه.
۲جامعه (Population): به کل گروهی از افراد، اشیا یا رویدادهایی که می‌خواهیم دربارهٔ آن‌ها مطالعه کنیم گفته می‌شود.
۳نمونه (Sample): زیرمجموعه‌ای کوچک و انتخاب‌شده از جامعه که نمایندهٔ آن در نظر گرفته می‌شود.
۴نمونه‌گیری تصادفی ساده (Simple Random Sampling): روشی که در آن هر عضو جامعه شانس کاملاً یکسانی برای انتخاب شدن در نمونه دارد.
۵نمونه‌گیری طبقه‌ای (Stratified Sampling): روشی که در آن جامعه ابتدا به گروه‌های همگن (طبقه) تقسیم شده و سپس از هر طبقه نمونه‌گیری انجام می‌شود.
۶نمونه‌گیری خوشه‌ای (Cluster Sampling): روشی که در آن جامعه به خوشه‌های طبیعی تقسیم و سپس تعدادی از خوشه‌ها به‌طور کامل بررسی می‌شوند.
۷نمونه‌گیری در دسترس (Convenience Sampling): روشی که در آن نمونه از بین اعضای آسان (به راحتی در دسترس) جامعه انتخاب می‌شود.
۸خطای نمونه‌گیری (Sampling Error): اختلاف بین نتیجه‌ای که از نمونه به‌دست می‌آید با نتیجه‌ای که اگر کل جامعه بررسی می‌شد، حاصل می‌گردید.
