خوارج: گروهی که راه خود را گم کردند
خوارج چه کسانی بودند؟
فرض کنید در یک مدرسه، دانشآموزان یک کلاس با هم دوست هستند و به معلم خود احترام میگذارند. اما یک روز، چند نفر از آنان به دلیل یک سوءتفاهم، از کلاس خارج میشوند و شروع به ایجاد مشکل برای دیگران میکنند. این دقیقاً شبیه ماجرای خوارج است. آنان گروهی بودند که ابتدا در سپاه حضرت علی(ع) حضور داشتند، اما بعدها به دلیل اختلاف نظر، از ایشان جدا شدند و به دیگران آزار رساندند.
این اتفاق پس از جنگ صفین رخ داد. وقتی حضرت علی(ع) برای جلوگیری از خونریزی بیشتر، پیشنهاد صلح داد، برخی از سپاهیان او که بسیار سختگیر بودند، این کار را اشتباه دانستند و گفتند: "حکمیت فقط از آن خداست!" آنان فکر میکردند که هیچکس جز خداوند حق قضاوت ندارد. به همین دلیل، از امام خود جدا شدند و به آنان خوارج میگویند که به معنای "خارجشوندگان" است.
ویژگیهای اصلی خوارج
خوارج چند ویژگی داشتند که آنان را از دیگران متمایز میکرد. در جدول زیر، این ویژگیها به زبان ساده آورده شده است:
| ویژگی | توضیح | مثال از زندگی امروزی |
|---|---|---|
| سختگیری بیش از حد | آنان فکر میکردند فقط خودشان درست میگویند و دیگران کاملاً اشتباه میکنند. | اگر کسی در بازی قوانین را کمی تغییر دهد، او را دشمن فرض کنند. |
| تکفیر دیگران | هرکس با نظر آنان مخالفت میکرد، او را کافر مینامیدند. | دانشآموزی که به دلیل یک اشتباه کوچک، دوستش را "بد" خطاب کند. |
| استفاده از خشونت | برای رسیدن به هدف خود، به دیگران آسیب میرساندند. | کسانی که در زنگ تفریح، با زورگویی وسایل دیگران را میگیرند. |
یک درس بزرگ از داستان خوارج
داستان خوارج به ما یادآوری میکند که در زندگی، باید از تعصب1 و سختگیری بیجا دوری کنیم.فرض کنید شما و دوستانتان قرار است یک کاردستی گروهی درست کنید. اگر یکی از شما بخواهد فقط نظر خودش را اجرا کند و به حرف دیگران گوش ندهد، چه اتفاقی میافتد؟ احتمالاً گروه از هم میپاشد و کاردستی خراب میشود. خوارج نیز چنین کردند؛ آنان فقط نظر خود را درست میدانستند و این باعث شد از جامعهی اسلامی جدا شوند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
خیر، اگرچه آنان در آن دوره ظهور کردند، اما افکار مشابه آنان ممکن است در هر زمانی وجود داشته باشد. افرادی که با خشونت و سختگیری میخواهند عقاید خود را تحمیل کنند، شبیه خوارج عمل میکنند.
زیرا خوارج به مردم بیگناه حمله میکردند و امنیت جامعه را به خطر میانداختند. امام برای محافظت از جان مسلمانان، با آنان مقابله کرد.
هرگز! مخالفت کردن به خودی خود بد نیست، اگر با احترام و بدون خشونت باشد. مشکل خوارج، روش برخورد آنان بود، نه صرفاً مخالفتشان.
پاورقی
1تعصب (Fanaticism): یعنی فرد فقط عقاید خود را درست بداند و به هیچ نظر دیگری توجه نکند.
2تکفیر (Excommunication): به این معنا که فرد دیگری را کافر بخواند.