ظهر: زمانی که خورشید به طور مستقیم در بالای نقطه‌ای قرار می‌گیرد.

ظهر: وقتی خورشید دقیقا بالای سر ماست

ظهر به زبان ساده

فرض کن یک چراغ قوه بزرگ درست بالای سرت روشن باشد. نور آن به طور مستقیم به زمین می‌تابد. ظهر دقیقاً همان زمانی است که خورشید، مانند آن چراغ قوه، در بالاترین نقطهٔ آسمان و تقریباً مستقیم بالای سر یک نقطه از زمین قرار می‌گیرد. در این لحظه، اگر یک چوب را به طور عمودی در زمین فرو کنی، سایهٔ آن در کوتاه‌ترین حالت ممکن خود خواهد بود یا حتی ممکن است کاملاً ناپدید شود! این اتفاق تقریباً هر روز و برای هر نقطه از کرهٔ زمین یک بار رخ می‌دهد.

چگونه سایه، زمان ظهر را نشان می‌دهد؟

حرکت خورشید در آسمان باعث تغییر اندازه و جهت سایهها می‌شود. صبح‌ها که خورشید از مشرق طلوع می‌کند، سایه‌ها بلند و به سمت مغرب هستند. با گذشت زمان، خورشید بالاتر می‌آید و سایه‌ها کوتاه‌تر می‌شوند. درست در زمان ظهر، خورشید در بالاترین نقطه است و سایه در کوتاه‌ترین حالت خود قرار دارد. بعد از ظهر، خورشید به سمت مغرب حرکت می‌کند و دوباره سایه‌ها بلند می‌شوند، اما این بار جهت آنها به سمت مشرق است.

آیا ظهر همه‌جا در یک زمان اتفاق می‌افتد؟

خیر! زمین گرد است و خورشید نمی‌تواند در یک لحظه بالای سر همهٔ مردم باشد. به همین دلیل، زمان ظهر برای هر شهر و منطقه‌ای متفاوت است. وقتی در تهران ظهر است، در شهرهای غربی ایران مانند تبریز، هنوز به ظهر نرسیده‌اند و خورشید کمی پایین‌تر است. برای حل این مشکل، کشورها مناطق زمانی^۲ را تعریف کرده‌اند. مثلاً همهٔ ایران از یک ساعت رسمی پیروی می‌کنند. به همین خاطر است که ممکن است ظهر واقعی^۳ (زمانی که خورشید واقعاً بالای سر است) با ظهر ساعت (مثلاً 12:00) کمی تفاوت داشته باشد.

کاربردهای ظهر در زندگی ما

شاید فکر کنی ظهر فقط برای فهمیدن وقت ناهار است! اما این مفهوم کاربردهای جالب بیشتری دارد:

ساعت آفتابی: انسان‌های قدیم با استفاده از یک میله و مشاهدهٔ سایهٔ آن بر روی یک صفحهٔ مدرج، ساعت آفتابی می‌ساختند. وقتی سایه در کوتاه‌ترین حالت بود، می‌فهمیدند که ظهر شده است.

تعیین جهت‌ها: اگر بدانی کوتاه‌ترین سایه در زمان ظهر به کدام سمت است، می‌توانی جهت‌های اصلی شمال، جنوب، شرق و غرب را پیدا کنی. در نیمکرهٔ شمالی، در زمان ظهر، خورشید تقریباً در جهت جنوب قرار دارد.

کشاورزی: بعضی از گل‌ها، مانند گل آفتابگردان، به سمت خورشید می‌چرخند. دانستن موقعیت خورشید در آسمان و زمان ظهر به باغبانان کمک می‌کند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ظهر (Solar Noon): به زمانی گفته می‌شود که مرکز خورشید در آسمان، در بالاترین نقطه نسبت به افق قرار می‌گیرد.

^۲مناطق زمانی (Time Zones): نواحیی از کره زمین که ساعت یکسانی دارند. ایران در منطقه زمانی IRST (Iran Standard Time) قرار دارد.

^۳ظهر واقعی (True Solar Noon): زمان دقیق وقوع ظهر بر اساس موقعیت واقعی خورشید.

^۴خط استوا (Equator): خطی فرضی که دور کره زمین کشیده شده و آن را به دو نیمکره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

^۵انقلاب تابستانی (Summer Solstice): روز اول تابستان که طولانی‌ترین روز سال در نیمکره شمالی است.