آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: آنتی‌بادی‌های یکسان برای تشخیص و درمان

آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: سربازان اختصاصی بدن

آنتی‌بادی چیست و چگونه کار می‌کند؟

تصور کنید سیستم ایمنی بدن شما مانند یک ارتش بسیار منظم است. وقتی یک میکروب مهاجم (مثل ویروس یا باکتری) که به آن پادگن² می‌گویند، وارد بدن می‌شود، سربازان ویژه‌ای به نام سلول‌های بی³ فعال می‌شوند. هر سلول بی، نوع خاصی از سلاح را تولید می‌کند که دقیقاً برای نابودی همان میکروب خاص طراحی شده است. این سلاح‌ها، آنتی‌بادی⁴ نام دارند.

تفاوت آنتی‌بادی معمولی و مونوکلونال

در یک عفونت طبیعی، هزاران سلول بی مختلف فعال می‌شوند و در نتیجه، مخلوطی از آنتی‌بادی‌های مختلف علیه قسمت‌های گوناگون میکروب تولید می‌شود. به این مخلوط، آنتی‌بادی پلی‌کلونال⁵ می‌گویند. اما آنتی‌بادی مونوکلونال¹ چیز دیگری است.

این آنتی‌بادی‌ها در آزمایشگاه و از یک سلول بی والد واحد ساخته می‌شوند. در نتیجه، همه آنها دقیقاً یکسان هستند و فقط به یک نوع هدف خاص حمله می‌کنند. مانند این است که به جای پرتاب هزاران کلید مختلف به سمت قفل، میلیون‌ها کپی از یک کلید کاملاً مناسب و دقیق بسازیم.

چگونه آنتی‌بادی مونوکلونال تولید می‌شود؟

تولید این آنتی‌بادی‌ها یک فرآیند شگفت‌انگیز و چند مرحله‌ای است که به فناوری هیبریدوم⁶ معروف است.

1. ایمن‌سازی: ابتدا یک حیوان آزمایشگاهی (معمولاً موش) را در معرض پادگن مورد نظر (مثلاً یک بخش از ویروس) قرار می‌دهند تا سیستم ایمنی آن حیوان، آنتی‌بادی علیه آن بسازد.
2. تهیه سلول: سپس سلول‌های بی تولیدکننده آنتی‌بادی را از طحال آن موش جدا می‌کنند.
3. ادغام: این سلول‌های بی با سلول‌های میلومای⁷ (یک نوع سلول سرطان خون که می‌تواند برای همیشه زنده بماند و تقسیم شود) ادغام می‌شوند. سلول جدید حاصل را هیبریدوم⁶ می‌نامند.
4. کشت و تکثیر: هیبریدوم‌ها در محیط کشت مخصوص یا درون بدن یک حیوان دیگر رشد داده می‌شوند و به تعداد بسیار زیاد تکثیر می‌یابند.
5. جداسازی و تصفیه: در نهایت، آنتی‌بادی‌های یکسان و خالصی که این سلول‌ها ترشح می‌کنند، جمع‌آوری و تصفیه می‌شوند تا برای استفاده پزشکی آماده گردند.

امروزه برای کاهش واکنش‌های ایمونی در انسان، بخش‌های زیادی از آنتی‌بادی موش را با بخش‌های انسانی جایگزین می‌کنند که به آنها آنتی‌بادی‌های «انسان‌شده»⁸ یا کایمریک⁹ می‌گویند.

کاربردهای تشخیصی: مانند یک آشکارساز مولکولی

از دقت بالا و اتصال اختصاصی آنتی‌بادی‌های مونوکلونال برای تشخیص سریع و دقیق بیماری‌ها استفاده می‌شود. معروف‌ترین مثال، کیت‌های تست سریع (مانند تست بارداری یا تست کووید-19) است.

کاربردهای درمانی: سربازان دارویی هدفمند

این بخش، جایی است که آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، تحول بزرگی در پزشکی ایجاد کرده‌اند. آنها مانند یک موشک هدایت شونده، دقیقاً به سلول بیمار حمله می‌کنند و به سلول‌های سالم آسیب نمی‌رسانند.

در درمان سرطان، برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال به یک داروی شیمی‌درمانی یا ماده رادیواکتیو متصل می‌شوند. این "موشک‌های هدایت شونده" دارو را مستقیماً به درون سلول سرطانی می‌برند و اثرات جانبی شیمی‌درمانی معمولی را به شدت کاهش می‌دهند. این روش درمان هدفمند¹³ نامیده می‌شود.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ Monoclonal Antibodies (mAbs): آنتی‌بادی‌های یکسان که از یک سلول والد منفرد مشتق شده‌اند.

² Antigen: هر مولکولی که بتواند پاسخ ایمنی ایجاد کند.

³ B Cells: لنفوسیت‌های بی، نوعی از گلبول‌های سفید خون که مسئول تولید آنتی‌بادی هستند.

⁴ Antibody: پروتئین‌های Yشکلی که توسط سیستم ایمنی برای شناسایی و خنثی‌سازی پادگن‌ها تولید می‌شوند.

⁵ Polyclonal Antibodies: مخلوطی از آنتی‌بادی‌های مختلف که علیه اپی‌توپ‌های متعدد یک پادگن تولید می‌شوند.

⁶ Hybridoma Technology: فناوری ادغام یک سلول بی تولیدکننده آنتی‌بادی با یک سلول میلومای جاودانه.

⁷ Myeloma: نوعی سرطان سلول‌های پلاسما (شکل فعال شده سلول‌های بی).

⁸ Humanized Antibodies: آنتی‌بادی‌هایی که بیشتر ساختار آنها (به جز ناحیه اتصال به پادگن) به ساختار انسانی تغییر یافته است.

⁹ Chimeric Antibodies: آنتی‌بادی‌هایی که بخشی از ساختار آنها از یک گونه (مانند موش) و بخشی دیگر از گونه‌ای دیگر (مانند انسان) گرفته شده است.

¹⁰ Trastuzumab: دارویی برای درمان سرطان پستان که گیرنده HER2 را هدف قرار می‌دهد.

¹¹ Infliximab: دارویی که فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) را مهار می‌کند و برای بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید و کرون استفاده می‌شود.

¹² Casirivimab/Imdevimab: کوکتلی از دو آنتی‌بادی مونوکلونال که در گذشته برای درمان کووید-19 استفاده می‌شد.

¹³ Targeted Therapy: نوعی درمان که مولکول‌های خاص درگیر در رشد، پیشرفت و گسترش سرطان را هدف قرار می‌دهد.