مواد اولیه: گنجینه‌های پنهان طبیعت
انواع اصلی مواد اولیه
مواد اولیه را می‌توان به سه گروه بزرگ تقسیم کرد. هر گروه ویژگی‌های خاص خود را دارد و برای ساخت چیزهای متفاوتی به کار می‌رود.
| نوع ماده اولیه | توضیح | مثال‌های ملموس |
|---|---|---|
| مواد معدنی و سنگی | موادی که از معادن و زمین استخراج می‌شوند | آهن (برای ساخت دوچرخه)، مس (برای سیم برق)، سنگ گچ (برای ساختمان) |
| منابع کشاورزی و گیاهی | از گیاهان و حیوانات به دست می‌آیند | پنبه (برای لباس)، چوب (برای میز و صندلی)، گندم (برای نان) |
| منابع انرژی | برای تولید نیرو و گرما استفاده می‌شوند | نفت (برای تولید بنزین)، گاز طبیعی (برای پخت‌وپز)، نور خورشید (برای انرژی خورشیدی) |
به عنوان مثال، درخت یک منبع طبیعی است. چوب آن به کارخانه‌ای فرستاده می‌شود و در آنجا به میز و صندلی تبدیل می‌گردد. این یک سفر جالب از طبیعت تا خانه‌ی ماست!
سفر یک ماده اولیه تا کالای نهایی
بیایید سفر یک ماده اولیه را مرحله به مرحله دنبال کنیم. پنبه را در نظر بگیرید. این ماده چگونه به یک تی‌شرت تبدیل می‌شود؟
به زبان ریاضی: $ کالا = ماده\ اولیه + کار $
مراحل تبدیل پنبه به تی‌شرت:
۱. کشاورز پنبه را در مزرعه پرورش می‌دهد و غوزه‌های پنبه را جمع‌آوری می‌کند.
۲. پنبه‌ها به کارخانه‌ای فرستاده می‌شوند که در آنجا الیاف پنبه تمیز و مرتب می‌شوند.
۳. این الیاف به نخ ریسیده می‌شوند. این مرحله مانند این است که موهای بلند و به هم ریخته را ببافیم!
۴. نخ‌ها در دستگاه‌های بافندگی به پارچه تبدیل می‌شوند.
۵. پارچه برش داده شده و با دوخت به تی‌شرت تبدیل می‌گردد.
۶. در نهایت، تی‌شرت به فروشگاه‌ها فرستاده می‌شود تا ما بتوانیم آن را بخریم.
مواد اولیه در زندگی روزمره ما
اگر به اطراف خود نگاه کنید، تقریباً همه چیزهایی که می‌بینید از یک ماده اولیه ساخته شده‌اند. صبح که از خواب بیدار می‌شوید، ملحفه‌ی تخت شما از پنبه (یک ماده اولیه گیاهی) ساخته شده است. شیرینی که برای صبحانه می‌خورید از گندم (کشاورزی)، شکر (از نیشکر یا چغندر) و شیر (حیوانی) درست شده است. وقتی با دوچرخه به مدرسه می‌روید، بدنه‌ی دوچرخه از آلومینیوم (معدنی) و لاستیک چرخ‌ها از لاستیک طبیعی (گیاهی) ساخته شده است.
| وسیله | مواد اولیه اصلی | نوع ماده |
|---|---|---|
| مداد | چوب، گرافیت | گیاهی و معدنی |
| بطری آب | نفت | انرژی |
| لیوان شیر | شیر گاو | کشاورزی |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر، این یک اشتباه رایج است. برخی مواد اولیه مانند نور خورشید یا باد، منابع تجدیدپذیر۶ هستند یعنی همیشه موجودند. اما موادی مانند نفت و زغال سنگ، منابع تجدیدناپذیر۷ هستند یعنی اگر تمام شوند، دیگر جایگزینی ندارند. بنابراین باید در استفاده از آن‌ها دقت کنیم.
بله، آب یک ماده اولیه بسیار مهم است. کشاورزان برای رشد محصولات خود از آن استفاده می‌کنند. کارخانه‌ها نیز برای خنک‌کردن دستگاه‌ها، شستشو و حتی در خود محصول (مانند نوشابه) از آب استفاده می‌کنند.
عوامل مختلفی بر قیمت مواد اولیه تاثیر می‌گذارند: کمیابی (موادی که یافتن آن‌ها سخت‌تر است)، سختی استخراج (مانند استخراج طلا از اعماق زمین) و مسافت حمل‌ونقل. هرچه دسترسی به یک ماده اولیه سخت‌تر باشد، معمولاً گران‌تر نیز خواهد بود.
پاورقی
۱ مواد اولیه (Raw Materials): مواد طبیعی که قبل از هرگونه تغییر یا پردازش در کارخانه، از مواد خام در طبیعت به دست می‌آیند.
۲ منابع طبیعی (Natural Resources): موادی که در طبیعت یافت می‌شوند و توسط انسان‌ها استفاده می‌شوند.
۳ مواد معدنی (Mineral Resources): مواد غیرزنده‌ای که از زمین استخراج می‌شوند.
۴ منابع کشاورزی (Agricultural Resources): محصولاتی که از کشاورزی و دامپروری به دست می‌آیند.
۵ منابع انرژی (Energy Resources): موادی که برای تولید نیرو، گرما یا نور استفاده می‌شوند.
۶ منابع تجدیدپذیر (Renewable Resources): منابعی که طبیعت می‌تواند آن‌ها را در مدت زمان کوتاهی جایگزین کند.
۷ منابع تجدیدناپذیر (Non-renewable Resources): منابعی که تشکیل آن‌ها میلیون‌ها سال طول می‌کشد و پس از مصرف پایان می‌پذیرند.