غدد درون‌ریز: غدد بدون مجرایی که هورمون‌ها را مستقیماً به خون ترشح می‌کنند

غدد درون‌ریز: فرماندهان نامرئی بدن

غدد درون‌ریز چیستند و چگونه کار می‌کنند؟

بدن انسان برای هماهنگی بین اندام‌ها و واکنش به تغییرات محیطی، به یک سیستم ارتباطی نیاز دارد. اینجاست که غدد درون‌ریز¹ وارد عمل می‌شوند. این غدد، مواد شیمیایی بسیار قدرتمندی به نام هورمون² تولید می‌کنند و آن‌ها را مستقیماً به درون جریان خون ترشح می‌نمایند. از آنجا که این غدد مجرایی برای رهاسازی هورمون‌ها به خارج از بدن ندارند، به آن‌ها "بدون مجرا" می‌گویند.

هورمون‌ها مانند پیام‌رسان‌های شیمیایی در خون سفر می‌کنند و به سلول‌های هدف³ خاصی در بدن می‌رسند. هر هورمون فقط بر سلول‌هایی تأثیر می‌گذارد که گیرنده‌ی⁴ مخصوص به آن را دارند. این فرآیند را می‌توان به ارسال یک ایمیل خصوصی تشبیه کرد که فقط فرد خاصی (سلول هدف) که آدرس (گیرنده) را دارد، می‌تواند آن را بخواند و به آن پاسخ دهد.

غدد اصلی و هورمون‌های کلیدی آن‌ها

سیستم درون‌ریز از چندین غده‌ی مهم تشکیل شده است که هرکدام مسئولیت‌های ویژه‌ای بر عهده دارند. در جدول زیر می‌توانید مهم‌ترین این غدد و کارهای اصلی آن‌ها را ببینید.

مکانیسم تنظیم هورمونی: بازخورد منفی

سیستم درون‌ریز برای جلوگیری از کم‌کاری یا پرکاری، به دقت تنظیم می‌شود. رایج‌ترین روش کنترل، بازخورد منفی¹³ است. این فرآیند شبیه به ترموستات یک بخاری عمل می‌کند.

مثال: تنظیم هورمون تیروکسین توسط غده‌ی تیروئید.

1. هیپوتالاموس در مغز، غده‌ی هیپوفیز را با ترشح هورمونی تحریک می‌کند.
2. هیپوفیز، هورمون محرک تیروئید ($TSH$) را ترشح می‌کند.
3. $TSH$ به غده‌ی تیروئید می‌رسد و آن را وادار به تولید هورمون تیروکسین ($T_4$) می‌کند.
4. وقتی سطح $T_4$ در خون به حد کافی رسید، این موضوع به هیپوتالاموس و هیپوفیز گزارش می‌شود.
5. هیپوتالاموس و هیپوفیز ترشح هورمون‌های محرک خود را کاهش می‌دهند و در نتیجه تولید $T_4$ متوقف می‌شود. این چرخه دائماً در حال تکرار است.

هورمون‌ها در عمل: از ورزش تا استراحت

بیایید ببینیم این سیستم در زندگی روزمره چگونه به کمک ما می‌آید. هنگامی که ناگهان با یک موقعیت ترسناک روبرو می‌شوید، غدد آدرنال شما هورمون آدرنالین را به داخل خون رها می‌کنند. این هورمون باعث می‌شود:

• ضربان قلب شما سریع‌تر شود تا خون بیشتری به عضلات برسد.
• قند خون به عنوان سوخت فوری آزاد شود.
• مردمک چشم‌ها گشاد شود تا نور بیشتری وارد شود و بهتر ببینید.

این تغییرات به شما کمک می‌کند تا برای فرار از خطر یا مبارزه با آن آماده شوید که به آن پاسخ "جنگ یا گریز" می‌گویند. برعکس، هنگام خواب، غده‌ی پینه‌آل¹⁴ در مغز هورمون ملاتونین¹⁵ ترشح می‌کند که به بدن شما سیگنال می‌دهد وقت استراحت و بازسازی است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ Endocrine Glands
² Hormone: یک مادهٔ شیمیایی که به عنوان پیام‌رسان در بدن عمل می‌کند.
³ Target Cells
⁴ Receptor
⁵ Pituitary Gland
⁶ Thyroid Gland
⁷ Pancreas
⁸ Insulin: هورمونی که قند خون را کاهش می‌دهد.
⁹ Glucagon: هورمونی که قند خون را افزایش می‌دهد.
¹⁰ Adrenal Glands
¹¹ Adrenaline (Epinephrine)
¹² Cortisol
¹³ Negative Feedback
¹⁴ Pineal Gland
¹⁵ Melatonin