حضور کلاس اولی‌ها در کنار کلاس ششمی‌ها مشکلاتی را ایجاد کرده است
گاما-مشاور معاون آموزش ابتدایی با اشاره به اینکه تولید کتابهای درسی باید از حالت انحصار خارج شود، گفت: اجرای نظام دوری، طی کردن سه سال نخست دوره ابتدایی در کل کشور قابل اجرا نیست همچنین حضور کلاس اولی‌ها در کنار کلاس ششمی‌ها مشکلاتی را ایجاد کرده است.
به گزارش گاما به نقل از خبرگزاری تسنیم، سند تحول بنیادین محور تدوین برنامههای ششم توسعه در حوزه آموزش و پرورش خواهد بود. سندی که طی سال‌های اخیر با فرازو نشیب‌هایی مواجه بوده است به گونه‌ای که کارشناسان تضعیف، تحمیل و تحریف را به عنوان سه خطر تهدید کننده تحول بنیادین برمی‌شمارند.
استقرار ساختار 6.3.3 و تغییر کتابهای درسی مهمترین محورهایی است که خانواده‌ها از آن تحت عنوان تحول در آموزش و پرورش یاد می‌کنند اما به اذعان برخی از کارشناسان این موارد را نمی‌توان تحول در آموزش و پرورش دانست و صرفاً تغییر در ساختار است.
برای بررسی موانع اجرای تحول بنیادین، پیش نیازهای لازم برای دستیابی به تحول در آموزش و پرورش و سیاست‌های ابلاغی برنامه ششم توسعه و ضرورت توجه به آموزش‌های دوره کودکی و نوجوانی با کیومرث امجدیان کارشناس برنامه ریزی آموزشی و مشاور معاون آموزش ابتدایی به گفت‌وگو نشستیم.
تسنیم: طبق اعلام برخی کارشناسان، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آنقدر آرمانگرایانه تهیه شده است که امکان عملیاتی کردن آن وجود ندارد و به همین دلیل است که در اجرای این سند یا درگیر تغییر ساختارها می‌شویم یا اینکه دچار رکود و سکون.
امجدیان: سند تحول بنیادین جزو برنامههای راهبردی است. در برنامههای راهبردی برای دستیابی به آینده مطلوب به وضعیت موجود نگریسته و تلاش می‌کنیم تا آن را به وضعیت مطلوب در آینده برسانیم.
** برنامه راهبردی به دنبال خلاصی از وضع موجود است
برنامه راهبردی اساساً باید آرمانگرایانه باشد در حقیت ذات برنامه راهبردی آرمانگرایانه است چرا که به دنبال آینده سازی است. اگر بخواهیم آینده را پیش بینی کنیم، روند گذشته و اکنون را بررسی می‌کنیم و براساس آن پیش بینی خواهیم کرد که در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد،این روند ما را به وضعیت کنونی محدود می‌کند و به برنامه ریزی واکنشی نیاز دارد ولی در برنامه راهبردی برنامه ریزی فراکنشی است و به دنبال خلاصی از وضع موجود است.
یکی از مبانی برنامه راهبردی، تحلیل عوامل محیطی و درونی است بنابراین چالش‌ها را شناسایی و راهکارهایی را برای برون رفت از آنها طراحی می‌کند. در برنامه راهبردی چشم انداز آینده، آرمانی و دست یافتنی است.
سند تحول بنیادین باید آرمانگرایانه باشد. مگر می‌شود یک برنامه راهبردی باشد اما آرمانگرایانه نباشد، مهم این است که برنامه باید دست یافتنی باشد اگر در برنامه ریزی با رویکرد آینده‌سازی به آرمان‌ها توجه نکنیم، نمی‌توانیم پیشرفت کنیم.
سند تحول یک برنامه راهبردی است اما بنیادین است و تفاوتی با سایر برنامه‌ها دارد. تحول یعنی هرآنچه که هست دگرگون شود و بنیادین به معنای تغییر در ماهیت و اساس است. اینکه گفته می‌شود، سند تحول بنیادین آرمانگرایانه صرف است، پذیرفتنی نیست اما باید متناسب با چشم‌انداز واقع‌گرایانه باشد یعنی خیال پردازانه متکی بر واقعیت‌ها.
در نظام تعلیم و تربیت فعلی برانباشت و حفظ مطالب تأکید شده است اما تحول بنیادین به دنبال تغییر در این رویه است. مبنای فلسفه تعلیم و تربیت می‌گوید یادگیری یعنی تربیت فرد در تعامل با خود، خلق، خلقت و خدا یعنی دانش‌آموز باید به مراتبی از حیات طیبه برسد،از این جهت تفاوتی با غربی‌ها داریم چرا که آنها صرفاً محیط را می‌بینند اما ما تعامل با خود و خدا و محیط اطراف یعنی خلق و خلقت را در نظر گرفته‌ایم.
ممکن است در سند تحول اشکالاتی وجود داشته باشد که این روند طبیعی است. برای عملیاتی کردن سند نیازمند برنامه عمل است که از آن غافل شده بودیم. سند تحول بنیادین برای اجرا نیاز به نقشه راه دارد که این نقشه اخیراً تدوین شد. روشی که در سال‌های اخیر به کار گرفته شد، موجه سازی اقدامات انجام شده نسبت به سند تحول بود یعنی می‌گفتند ما این کار را انجام داده‌ایم و بندی پیدا می‌کردند که بگویند کار ما براساس تحول است، این روش صحیح نیست.
طبق سند باید برنامه درسی ملی تدوین می‌شد که این کار صورت گرفت اما بر آن نقدهایی وارد است. برنامه حوزه‌های یادگیری و اهداف آن باید نوشته می‌شد که این کار انجام نشد و محتوای آموزشی باید براساس برنامه حوزه‌های یادگیری تهیه می‌شد یعنی هدف‌های جزئی در طول دوران تحصیل از ابتدایی تا پایان متوسطه باید تدوین می‌شد.
** برنامه محوری باید جایگزین کتاب محوری شود
تسنیم: رویه‌ای که شما می‌گویید زمان بر است و براین اساس دست یابی به تحول سال‌ها زمان نیاز دارد.
امجدیان: برای تحقق تحول بنیادین باید این کار صورت بگیرد و زمان طولانی نمی‌برد. برنامه درسی حوزه‌های یادگیری باید تدوین می‌شد و براساس آن محتوای آموزشی تهیه می‌شد. در راهکار 21.9 سند آمده است« حاکمیت برنامه به جای کتاب درسی» یعنی برنامه محوری به جای کتاب محوری. به جای اینکه علمی رفتار کنیم، کتابهای درسی را اصلاح کردیم اما این کار برچه اساسی صورت گرفت؟
** چرا محتوای آموزشی و کتب درسی یکسان برای تمام کشور تولید می‌شود
تسنیم:در سند تحول بنیادین به برنامه درسی منعطف و تولید محتوای بومی اشاره شده است،هماکنون این هدف در دوره ابتدایی تا چه اندازه محقق شده است؟
امجدیان:اگر در مسیر صحیح حرکت می‌کردیم هماکنون محتوای بومی برای استان‌ها داشتیم. دنیا در جهت عدم تمرکز حرکت می‌کند اما ما برای تمام دانش آموزان کشور در نقاط شهری، روستایی و عشایری یک کتاب تولید می‌کنیم این در حالی است که سند تحول بنیادین به ایجاد انعطاف در برنامههای درسی متناسب با نیازهای استانی اشاره کرده است. به تازگی توانسته‌ایم بخشی از 50 ساعت آموزش خارج از کلاس درس را محقق کنیم.
** تولید کتابهای درسی باید از حالت انحصار و تمرکز خارج شود
** تسنیم:کتابهای درسی در حال تغییر است برخی معلمان نسبت به محتوای دشوار و سنگین کتاب‌ها و عدم همخوانی آن با ساعات درسی گلایه دارند
امجدیان: تغییر کتاب درسی تحول نیست بلکه اصلاح است.تحول این است که برنامه درسی و برنامه حوزه‌های یادگیری را در اختیار گذاشته و راهنمای تولید محتوای آموزشی نیز تهیه شده و به تمام انتشاراتی‌ها فراخوان داده شود تا به عنوان مثال کتابهای دوره ابتدایی را براساس این برنامه‌ها پیشنهاد دهند پس از آن پیشنهادات در کمیته‌های مربوطه بررسی شده و نهایتاً به جای یک کتاب چند کتاب را تأیید شود در چنین شرایطی تولید کتابهای درسی از حالات انحصار و تمرکز خارج می‌شود و هر استانی می‌تواند از میان کتابهای موجود دست به انتخاب بزند.
اگر این هدف محقق شود، محتوای کتابهای درسی براساس ویژگی‌های منطقه‌ای و استانی تهیه می‌شود و تولید کتاب به صورت متمرکز توسط سازمان پژوهش انجام نمی‌شود. بدر چنین شرایطی می‌توان از کتاب‌هایی که انتشاراتی‌ها می‌فروشد مبلغی را دریافت کرده و هزینه‌های مناطق محروم و نوشت افزار آنها را تأمین کرد.
هماکنون کتابهای درسی به صورت یکسان و با یک قیمت بین تمام دانش آموزان توزیع می‌شود اما اگر این هدف محقق شود می‌توان در مناطق محروم از دانش‌آموزان هزینه کتاب دریافت نکرد.
** طی کردن سه سال دوره ابتدایی با یک معلم در کل کشور امکان پذیر نیست
تسنیم: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اجرای نظام دوری در دوره ابتدایی تاکید دارد، وضعیت اجرای این نظام به چه صورت است؟
امجدیان:اجرای نظام دوری در سند تحول بنیادین اشاره شده است یعنی یک معلم تا پایان پایه سوم ابتدایی با دانش‌آموزان باقی بماند. بررسی‌های کارشناسی ما نشان می‌دهد که این روند در کشور قابل اجرا نیست. تصور کنید، معلمی روش تدریس مناسبی ندارد با اجرای نظام دوری، دانش‌آموزان مجبور هستند که سه سال دوره ابتدایی را با او طی کنند. تصمیم داریم، پژوهشی را انجام دهیم تا مشخص شود امکان اجرای نظام دوری در مدارس کشور وجود دارد یا خیر هماکنون یک خط مطالعه راجع به این موضوع وجود ندارد تا به آن استناد کنیم.
تسنیم:هماکنون نظام دوری در برخی مدارس در حال اجراست؟
امجدیان:بله این نظام در برخی مدارس کشور در حال اجراست اما قابل تعمیم به تمام مدارس نیست.اجرای نظام دوری به صورت سراسری می‌تواند آسیب‌هایی داشته باشد چراکه دانش آموز مجبور است سه سال را با یک معلم که شاید روش آموزشی مناسبی ندارد، طی کند در این شرایط عدالت آموزشی زیر سوال می‌رود.
** تحصیل دانش‌آموز کلاس اول در کنار کلاس ششمی‌ها مشکلات تربیتی ایجاد می‌کند
باید توجه داشت که سند تحول بنیادین به اجرای نظام 3.3.3.3 در مدارس کشور اشاره کرده است یعنی سه پایه اول دوره ابتدایی باید از سه پایه دوم جدا باشد اما هماکنون در اغلب مدارس دانش‌آموز کلاس اول با دانش آموز کلاس ششم در یک مدرسه هستند که به لحاظ شناخت و آگاهی تفاوت‌های بسیاری با هم دارند و این تفاوت‌ها معضل آفرین است.
روند موجود مشکلات تربیتی ایجاد خواهد کرد بنابراین در تلاش هستیم در مدارسی که جمعیت دانش‌آموزی آنها بالاست سه پایه اول دوره ابتدایی را جدا کنیم یعنی اگر مدارس فضای لازم را دارند، دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی را از سایر دانش‌آموزان جدا کنند حتی اگر لازم است مدرسه دو شیفت شود بهتر از آسیب‌هایی تربیتی است.
هماکنون کار ما این شده است که از بن‌بست‌های ایجاد شده در نتیجه تغییر ساختارها رها شویم؛در رابطه با اجرای سند تعلل نمی‌کنیم بلکه تأمل صورت می‌گیرد.
تسنیم:به بهانه تأمل در اجرای سند تحول تعلل می‌شود؟
امجدیان:خود را ملزم به اجرای سند تحول بنیادین می‌دانیم اما می‌توان همزمان پیشنهادات اصلاحی را نیز به شورای مصوب کننده سند ارائه کرد. در معاونت آموزش ابتدایی پیشنهادات اصلاحی خود را ارائه کرده‌ایم به گونه‌ای که درخصوص نظام دوری پیشنهاد داده‌ایم تا مطالعه‌ای درخصوص امکان سنجی روند اجرای آن انجام شود.
آئین نامه کلاس‌های چند پایه را نیز در شورای عالی آموزش و پرورش تصویب کردیم تا این کلاس‌ها بیشتر مورد توجه قرار بگیرند که این امر منجر به تغییر برنامه درسی آنها و توجه بیشتر به معلمان کلاس‌های چندپایه شد در حقیقت به دنبال رفع اشکالات موجود متناسب با سند تحول بنیادین هستیم.
با تصویب نقشه راه سند تحول بنیادین هر حوزه‌‌ای مسئول عملیاتی کردن برنامه‌ها طی زمانی مشخص است یعنی مشخص خواهد شد برای دستیابی به تحول باید طی یک زمان مشخص چه اقداماتی انجام شود البته باید توجه داشت که یک راهکار ممکن است یک سال زمان ببرد یا 10 سال.
ادامه دارد..