هم‌زمان با ظهور اسلام، وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران چندان مناسب نبود؛ زیرا حکومت 400 ساله ساسانی از یک‌سو، بر اثر جنگ‌های طولانی و پر خرج بـا روم در غرب و نبردهای پیدرپی با اقوام بیابانگرد در مرزهای شرقی و از سوی دیگر به سبب اختلاف و نزاع بزرگان و اشراف دچار فرسودگی و ضعف شده بود.

شیوع بیماری مرگبار طاعون و طغیان شدید رودهای دجله و فرات و نابودی زمین‌های حاصل‌خیز آسورستان به اقتصاد ساسانیان ضربه سنگینی وارد کرد.

اندکی بعد با از میان برداشـتن دو لت آلمنذر، دسته‌ای از سپاهیان ساسانی از قبیله‌های عرب مجاور مرزهای ایران در ذوقار شکست خوردند و ابهت و عظمت قدرت ساسانیان در چشم اعراب فرو ریخت.

سپاه ایران با شکست اعراب مسلمان در جنگ جِسر یا پل بیشتر متصرفات آنان را پس گرفت.

از عوامل شکست قادسیه: اختلافات داخلی ایرانیان، ناامیدی رستم فرخزاد، فرمانده سپاه ساسانی از پیروزی و همکاری برخی دهقانان و قبیله‌های عرب ساکن سواد با مسلمانان، خبر پیروزی خیره‌کننده اعراب مسلمان بر رومیان در شام موجب تقویت روحیه و انگیزه جنگاوران عرب در قادسیه شد.

در جنگ نهاوند، سرنوشت حکومت ساسانیان قطعی شد.