تدبیر و تنظیم امور با رعایت قدرت و ضمانت اجرای قانون که نیازمند دانش است - زمانی که ارزش‌ها و آرمان‌ها، ثبات و استقرار خود را در زندگی مردم از دست بدهند - با شکل‌گیری منورالفکران

رعایت قانون با اتکا به قدرت و اجرای قانون به اتکای عقل - هنگامی که عقاید، آرمان‌ها و ارزش‌هایی که هویت فرهنگی جهان اجتماعی را می‌سازند مورد تردید قرار گیرند - به موازات بیدارگران اسلامی

تنظیم قانون به پشتوانه دانش و اجرای قانون براساس فضیلت‌های اخلاقی - موقعی که جهان اجتماعی، توان حفظ و دفاع از عقاید و ارزش‌های اجتماعی خود را نداشته باشد - با قدرت حاکمان سکولار در کشورهای اسلامی

تدبیر و تنظیم امور که امروزه به قانون کاهش یافته و ضمانت اجرای قانون که نیازمند قدرت است ـ هرگاه عقاید و ارزش‌ها اهمیت و اعتبار خود را نزد اعضای جهان اجتماعی از دست بدهند - با شکل‌گیری استعمار و نفوذ دولت‌های غربی در کشورهای اسلامی