جمله: «آهنربا اجسام آهنی را جذب میکند.»
میخواهیم بررسی کنیم که این جمله بیشتر با کدام یک از مفاهیم علمی مطابقت دارد:
1) فرضیه ❌
فرضیه یک حدس علمی است که هنوز نیاز به آزمایش دارد. مثلاً:
«اگر آهنربا را به میخ نزدیک کنیم، آن را جذب میکند.»
جملهی ما بیان نتیجه است، نه یک حدس قابل آزمون. پس فرضیه نیست.
2) مشاهده ✅
اگر دانشآموز یا دانشمند این رفتار آهنربا را مستقیماً دیده باشد و آن را گزارش کند، مثل:
«دیدم که آهنربا میخ را جذب کرد.»
این جمله یک مشاهده است.
جملهی «آهنربا اجسام آهنی را جذب میکند» در حالت ساده و ابتدایی، یک مشاهده است.
3) طرح سوال ❌
طرح سوال یعنی چیزی مثل:
«آیا آهنربا همه اجسام را جذب میکند؟»
جملهی ما سوال نیست. پس این گزینه هم رد میشود.
4) نظریه ✅ (در شرایط خاص)
اگر این جمله پس از بارها آزمایش و بررسی علمی بیان شده باشد و قانونی کلی دربارهی رفتار آهنربا ارائه دهد، آنگاه نظریه است.
اما در بیشتر کتابهای درسی ابتدایی و متوسطه، این جمله در قالب مشاهده آورده میشود، نه نظریه.
✅ نتیجه:در بیشتر موارد آموزشی و بر اساس سادهسازی مفاهیم:
گزینه صحیح: 2) مشاهده
(مگر اینکه در متن صراحتاً به عنوان نظریه علمی معرفی شده باشد)