پستانداران تخمگذار: شگفتیهایی که قوانین طبیعت را تغییر دادند
تکسوراخیان: پستاندارانی با یک در خروجی!
پستانداران تخمگذار با نام علمی تکسوراخیان۱ شناخته میشوند. این نام به ویژگی عجیب بدن آنها اشاره دارد: آنها فقط یک سوراخ خروجی (به نام کلوآک) دارند که برای دفع ادرار و مدفوع، گذر تخم و همچنین جفتگیری استفاده میشود . این ویژگی بیشتر در پرندگان و خزندگان دیده میشود. جالب است بدانید که وقتی برای اولین بار پوست یک نوکاردکی به اروپا رسید، دانشمندان فکر کردند که این یک شوخی است و کسی منقار یک اردک را به بدن یک پستاندار دوخته است !
اعضای خانواده: از نوکاردکی تا مورچهخورکهای خاردار
در حال حاضر تنها 5 گونه پستاندار تخمگذار زنده در جهان شناسایی شدهاند که همه در استرالیا و جزایر اطراف آن مانند گینهٔ نو و تاسمانی زندگی میکنند . آنها را میتوان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
| نام جانور | ویژگیهای بارز | وضعیت حفاظتی |
|---|---|---|
| نوکاردکی (پلاتیپوس) | منقاری شبیه اردک، پاهای پردهدار، زندگی نیمهآبزی، نرها دارای خار سمی در پاهای عقب . | در معرض خطر |
| مورچهخورک پوزهکوتاه (اکیدنه) | بدن پوشیده از خار، پوزهای بلند و زبان چسبناک برای خوردن مورچه و موریانه . | کمترین نگرانی |
| مورچهخورک پوزهدراز (سه گونه) | پوزهای بسیار بلندتر از اکیدنهٔ معمولی، تغذیه از کرمخاکی، ساکن گینهٔ نو . | آسیبپذیر تا بهشدت در خطر |
چگونه هم تخم میگذارند و هم شیر میدهند؟
شاید جالبترین بخش زندگی این پستانداران، چگونگی تولیدمثل آنها باشد. این روند ترکیبی از تخمگذاری و مراقبت از نوزاد به سبک پستانداران است:
۱. تخمگذاری: ماده پس از جفتگیری، تخمهایی با پوستهٔ نرم و چرممانند میگذارد. نوکاردکی معمولاً 1 تا 3 تخم میگذارد و برای حدود 10 روز روی آنها میخوابد . مورچهخورک خاردار هم تنها یک تخم میگذارد .
۲. مراقبت از نوزاد: نوزادی که از تخم بیرون میآید، بسیار کوچک، ناتوان و بدون مو است. اما برخلاف جوجه پرندگان، این نوزادان پستاندار هستند! آنها شیر مادر را میخورند، اما نه از نوک پستان. مادران غدد شیری دارند ولی نوک پستان ندارند. در عوض، شیر از منافذی روی پوست شکم آنها تراوش میکند و نوزادان آن را از روی خز مادر میلیسند .
یک نمونه عینی: اسرار زندگی نوکاردکی
برای درک بهتر این جانوران، بیایید نگاهی دقیقتر به زندگی نوکاردکی، مشهورترین پستاندار تخمگذار بیندازیم:
نوکاردکی یک شناگر و غواص عالی است . او بیشتر وقت خود را در رودخانهها میگذراند و با منقار حساس خود که مانند رادار کار میکند، کرمها و سختپوستان کوچک را در کف رودخانه پیدا میکند . اما چند راز دیگر هم دارد:
- سم عجیب: فقط نرها روی پاهای عقب خود یک خار دارند که به کیسهای سمی متصل است. این سم برای انسان کشنده نیست اما درد بسیار شدیدی ایجاد میکند .
- بدون دندان و معده: نوکاردکی بالغ دندان ندارد و غذایش را با صفحات سفت در منقارش خرد میکند. جالبتر اینکه او معده هم ندارد! غذا مستقیماً از مری به روده میرود .
- خانهسازی: مادهها برای تخمگذاری، دالانهای طولانی در کنار رودخانه حفر میکنند و انتهای آن را با برگها نرم میکنند تا لانهٔ مناسبی برای نوزادان باشد .
سؤالات متداول درباره پستانداران تخمگذار
کاملاً واقعی هستند! اگرچه وقتی اولین نمونه در قرن هجدهم به دست دانشمندان اروپایی رسید، آن را یک حیوان ساختگی میدانستند . اما امروزه وجود آنها بهخوبی اثبات شده و تحت مطالعه هستند.
تکسوراخیان شاخهٔ بسیار قدیمی از درخت خانوادگی پستانداران هستند. آنها قبل از آنکه روش زندهزایی در پستانداران بهطور کامل تکامل پیدا کند، از دیگر پستانداران جدا شدند. بنابراین، تخمگذاری آنها یک ویژگی باستانی و باقیمانده از اجداد دور پستانداران است .
خیر. این جانوران بسیار خاصطلب و حساس هستند. آنها فقط در زیستگاه طبیعی خود در استرالیا و در کنار آبهای پاک میتوانند زندگی کنند . همچنین، قوانین سختگیرانهای برای حفاظت از آنها وجود دارد، زیرا بسیاری از گونههایشان مانند خود نوکاردکی در معرض تهدید و انقراض هستند .
پستانداران تخمگذار یا تکسوراخیان، گنجینههای زنده و نادری از دنیای حیوانات هستند که مانند یک پل زنده، ویژگیهای پستانداران و خزندگان را به هم وصل میکنند. آنها به ما یادآوری میکنند که طبیعت همیشه در چارچوب قواعد سادهٔ ما جای نمیگیرد و شگفتیهای خود را دارد. حفاظت از این گونههای منحصربهفرد که تنها در نقطهای خاص از کرهٔ زمین زندگی میکنند، برای حفظ تنوع زیستی سیارهٔ ما بسیار مهم است.
پاورقی
۱تکسوراخیان (Monotremes): راستهای از پستانداران که تخم میگذارند و دارای یک دهانهٔ مشترک برای دفع و تولیدمثل (کلوآک) هستند .
۲نوکاردکی (Platypus): پستانداری نیمهآبزی با منقار شبیه اردک، بدنی پوشیده از خز و دم پهن. شناختهشدهترین پستاندار تخمگذار .
۳اکیدنه (Echidna): پستاندار تخمگذاری که بدنش پوشیده از خار است و با زبان دراز و چسبناک خود از مورچه و موریانه تغذیه میکند. به مورچهخورک خاردار نیز معروف است .
۴IUCN: اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت (International Union for Conservation of Nature). سازمانی که وضعیت حفاظتی گونههای مختلف جانوری و گیاهی را بررسی و اعلام میکند.
