ویروس HIV: مهاجم نامرئی سیستم دفاعی بدن
سیستم ایمنی: ارتش محافظ بدن ما
بدن ما هر روز در معرض حمله مهاجمان کوچکی مثل باکتریها، ویروسها و قارچها قرار دارد. سیستم ایمنی، مانند یک ارتش کاملاً سازمانیافته از این بدن دفاع میکند. گلبولهای سفید خون سربازان این ارتش هستند. انواع مختلفی از این سربازان وجود دارند. یکی از مهمترین گروهها، سلولهای T کمککننده5 هستند که مانند فرماندهان میدان جنگ عمل میکنند. آنها به سایر سلولهای ایمنی دستور میدهند که چگونه و چه زمانی به دشمن حمله کنند.
| نام سلول | نقش اصلی (شغل در ارتش بدن) | تأثیر HIV |
|---|---|---|
| سلولهای T کمککننده (CD4+) | فرمانده و هماهنگکننده حمله ایمنی. مانند ژنرال ارتش. | هدف اصلی حمله ویروس HIV است. ویروس وارد این سلول شده و آن را نابود میکند. |
| سلولهای B | سازنده آنتیبادی6. مانند کارخانه تولید مهمات. | با از بین رفتن فرماندهان (CD4+)، دستور العمل درست را دریافت نمیکنند. |
| ماکروفاژها | بیگانهخوار. مانند سربازانی که بقایای دشمن را جمعآوری میکنند. | میتوانند آلوده شوند و به عنوان "انبار مخفی" ویروس عمل کنند. |
HIV چگونه کار میکند؟ یک عملیات مخفیانه
تصور کنید ویروس HIV مانند یک جاسوس است که خود را به شکل یک دوست به پادگان ارتش (سلول T کمککننده) میرساند. این ویروس با استفاده از یک کلید مولکولی خاص به نام CD4، وارد فرماندهخانه سلول میشود. بعد از ورود، دستورالعمل ژنتیکی خود را به دستورالعمل اصلی سلول میچسباند و از ماشینآلات داخلی سلول استفاده میکند تا هزاران ویروس جدید تولید کند. در نهایت، سلول میترکد و این ویروسهای جدید به سراغ سلولهای سالم دیگر میروند.
راههای انتقال: ویروس چگونه سفر میکند؟
HIV در هوا مثل سرماخوردگی پخش نمیشود. این ویروس برای انتقال نیاز دارد تا مایعات خاصی از بدن فرد آلوده، به مقدار کافی وارد جریان خون فرد دیگر شود. این مایعات عبارتند از: خون، مایعات جنسی (مانند مایع منی)، ترشحات واژن و شیر مادر.
مثال ملموس: استفاده از سرنگ مشترک برای تزریق دارو (حتی یک بار) مانند این است که مستقیماً خون فرد دیگر را وارد رگ خود کنیم. اگر آن فرد آلوده باشد، ویروس به راحتی منتقل میشود. همچنین، رابطه جنسی محافظت نشده نیز امکان انتقال ویروس را فراهم میکند.
| راه انتقال (بله) | راه عدم انتقال (خیر) |
|---|---|
| • رابطه جنسی محافظتنشده (بدون کاندوم) • استفاده مشترک از سرنگ و سوزن آلوده • انتقال از مادر آلوده به نوزاد در حین زایمان یا شیردهی • دریافت خون یا فرآورده خونی آلوده (امروزه با کنترل بانک خون بسیار نادر است) |
• دست دادن، بغل کردن و روبوسی معمولی • استفاده از توالت، استخر یا حمام مشترک • نیش حشرات (مثل پشه) • غذا خوردن در کنار هم و استفاده از ظروف مشترک • عطسه و سرفه |
پیشگیری و زندگی هوشمندانه: ما کنترل داریم
خبر خوب این است که راههای مؤثری برای پیشگیری از انتقال HIV وجود دارد. آگاهی و رعایت چند اصل ساده، مانند داشتن یک سپر محافظ قدرتمند عمل میکند.
پرهیز و وفاداری: خودداری از رابطه جنسی تا زمانی که آمادگی لازم را دارید و سپس وفاداری به یک شریک زندگی که او نیز وفادار است و وضعیت سلامتیاش مشخص است، یک راه مؤثر است.
استفاده صحیح از کاندوم: کاندوم مانند یک مانع فیزیکی عمل میکند و از تماس مایعات عفونی جلوگیری میکند. استفاده صحیح و مداوم از آن در هر بار رابطه جنسی، خطر را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد.
خودداری مطلق از استفاده مشترک از وسایل تزریق: هرگز از سرنگ، سوزن یا وسایل تزریق مشترک (حتی برای تتو یا خالکوبی غیربهداشتی) استفاده نکنید.
آزمایش: اگر فردی در معرض خطر قرار گرفته باشد، انجام آزمایش HIV بسیار مهم است. امروزه با داروهای ضدویروسی7 مؤثر، اگر فرد آلوده تحت درمان قرار گیرد، میتواند زندگی طولانی و سالمی داشته باشد و حتی خطر انتقال ویروس به دیگران را به حداقل برساند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاورقی
1 ویروس نقص ایمنی انسانی (Human Immunodeficiency Virus)
2 گویچه/سلول سفید خون (White Blood Cell - WBC)
3 سیستم ایمنی (Immune System)
4 ایدز (AIDS): سندرم نقص ایمنی اکتسابی (Acquired Immunodeficiency Syndrome)
5 سلول T کمککننده (Helper T Cell) - گیرنده CD4 روی سطح آن قرار دارد.
6 آنتیبادی (Antibody): پروتئینی که توسط سلولهای B ساخته میشود و به عوامل بیگانه میچسبد.
7 داروهای ضدویروسی (Antiretroviral Drugs - ARV): داروهایی که چرخه زندگی ویروس را مختل میکنند.
